Dit blijkt uit cijfers van de ABN Amro. Wat de consumentenprijzen gaan doen, hangt volgens de bank af van ontwikkelingen in de energie- en grondstofprijzen, de personeels- en verduurzamingskosten en de onderhandelingen tussen supermarkten en fabrikanten. Voedingsmiddelen in de supermarkt kostten in november 2022 gemiddeld 15,7% meer dan in november 2021. “Terwijl de tarieven van andere producten en diensten zoals energie, motorbrandstoffen en kleding juist minder hard stijgen, gaan de prijsstijgingen van voedsel onverminderd door”, aldus Nadia Menkveld, sectoreconoom bij de ABN Amro.
Stijging dierlijke producten
De huidige prijsstijgingen komen volgens de bank nog steeds door de hogere inkoopkosten voor energie en bepaalde hogere grondstofprijzen voor bijvoorbeeld granen en zonnebloemolie. Door tekorten aan zonnebloemolie vanuit Rusland en Oekraïne als gevolg van de oorlog stijgen ook de prijzen voor vervangers van zonnebloemolie. Uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) blijkt dat met name margarine, halfvolle melk, rund, kaas, kwart en yoghurt veel in prijs stegen in november 2022.
Disbalans vraag en aanbod
Margarine kost momenteel gemiddeld €2,32, waar dit een jaar geleden €1,54 was, stelt de bank. Ook olijfolie steeg in prijs van €4,79 een jaar geleden naar €6,29 vandaag de dag. Omdat olie in veel producten verwerkt wordt, stegen ook de prijzen van bewerkte producten zoals chips, friet of koekjes, vervolgt de bank. Zoals in de afbeelding van het CBS te zien is, stegen de kosten voor zuivel en dierlijke producten behoorlijk in november 2022. Dit komt volgens de ABN Amro door een kostenstijging van het veevoer. Los daarvan is hier volgens de bank de vraag en het aanbod uit balans, waardoor de prijzen ook stijgen.
‘Hoogtepunt in stijgingen gepasseerd’
Doordat de vraag na het opheffen van coronarestricties toenam, is nu de vraag hoger dan het aanbod in geval van melk, pluimveevlees en eieren. De prijsstijgingen van pluimveevlees en eieren zijn volgens de bank ook te koppelen aan de vogelgriep die momenteel in 38 landen woedt. Hoewel de prijzen voor energie en granen nog hoog liggen, is volgens de bank het hoogtepunt gepasseerd. In november was de graanprijs ongeveer 10% lager dan in mei vorig jaar. Momenteel stijgt het aanbod van producten als melk weer, hoewel de vraag door de hoge inflatie juist afneemt, stelt Menkveld.
‘Troebel proces, veel onzekerheden’
“Hoewel de grondstofprijzen dus minder hard stijgen of zelfs dalen, stijgen de consumentenprijzen juist harder door”, stelt Menkveld in de ABN-update. De prijsstijgingen en – dalingen werken volgens de bank vertraagd door in de consumentenprijzen. Een gelijkblijvende situatie kán volgens de bank eventueel leiden tot dalende prijzen in 2023. “Toch is dit proces troebeler dan het in eerste instantie lijkt. Er zijn nog te veel onzekerheden rondom graan-, energie- en verpakkingsprijzen. Bovendien nemen arbeidskosten toe, zorgt klimaatverandering voor extremere weersomstandigheden en volatielere oogsten en woedt de vogelgriep naar verwachting ook in 2023 nog in verschillende Europese landen”, vervolgt Menkveld.
Een aantal producenten heeft eerder dit jaar fors moeten inleveren op winstmarge”
Inleveren op winstmarge
Ook de onderhandelingen met de supermarkten zijn volgens Menkveld een belangrijk punt voor prijsstijgingen en/of -dalingen. “Een aantal producenten heeft tijdens de sterke prijsstijgingen van grondstoffen eerder dit jaar fors moeten inleveren op winstmarge. Om de marges weer op peil te krijgen en te kunnen investeren in bijvoorbeeld verduurzaming is een deel van deze bedrijven ondanks de gedaalde kosten niet in staat om hun prijzen te verlagen”, legt Menkveld uit.
‘Inkoopkosten moeten substantieel dalen’
Vanwege de huidige inflatie letten consumenten steeds meer op de prijs. Daarom zullen supermarkten volgens de bank proberen hun prijzen zo laag mogelijk te houden om concurrerend te blijven. “Tegelijk zullen supermarkten hun winstmarge op peil willen houden, wat betekent dat ze niet zonder meer alle prijzen verlagen. Alleen wanneer de inkoopkosten substantieel dalen en supermarkten een hevige concurrentiestrijd ervaren, ligt een structurele daling van de winkelprijzen in het verschiet”, concludeert Menkveld.
Eerste kwartaal 2023: nog steeds stijgende prijzen
De bank voorspelt dat diverse grondstofprijzen in 2023 lager zullen zijn, maar wel degelijk op hoog niveau blijven. Door oplopende kosten voor onder andere energie en duurzaamheid én de vertragende factor naar de markt toe verwacht de ABN Amro de eerste maanden van 2023 nog steeds stijgende prijzen. Daarna verwacht de bank stagnerende of licht dalende prijzen.
