Bacillus thuringiensis wordt als insecticide gebruikt in met name de biologische teelt. Het bacteriepreparaat voorkomt vraat van gewassen zonder of met een verminderde inzet van chemische bestrijdingsmiddelen.

Werking als insecticide

B. thuringiensis is in staat Bt-toxine te produceren. Bt-toxine is als kristaleiwit aanwezig in B. thuringiensis. Enkel onder de juiste omstandigheden zal het Bt-toxine werkzaam zijn. De darmen van gevoelige insecten bevatten een hoge pH en juiste enzymen om het kristaleiwit om te zetten naar een actief toxine. Als een gewas dat bespoten is met B. thuringiensis wordt aangetast door een insect, lossen de kristaleiwitten op in de darmen van het insect en tasten de darmwand aan. Het insect zal binnen enkele uren of dagen doodgaan door verhongering en/of een bacteriële infectie.

Meer dan 150 soorten insecten zijn gevoelig voor het Bt-toxine. B. thuringiensis is met name effectief tegen de larven die de meeste vraatschade veroorzaken. B. thuringiensis komt van nature over de hele wereld voor en wordt al sinds 1930 als insecticide gebruikt. Er zijn tot op heden geen spraakmakende gevolgen bekend van het gebruik van B. thurgiensis als insecticide.

Bacillis cereus

De variëteit binnen de B. cereus-groep is groot. B. cereus komt wijd verspreid in de natuur voor en is een belangrijke bron van bederf in de voedingsmiddelenindustrie. Bacillus-soorten zijn in staat sporen te vormen. Deze sporen beschermen de bacterie tegen extreme omstandigheden als een nutriëntentekort, hitte, kou, bestraling en desinfectans. Dit maakt dat deze bacterie lastig te elimineren is. Verschillende typen B. cereus kunnen voedselvergiftiging veroorzaken. Vanwege het pathogene effect dat deze bacterie kan hebben, worden veel producten getest op de aanwezigheid van B. cereus.

Analyse van de Bacillus cereus-groep

B. cereus kan worden geanalyseerd conform NEN-EN-ISO 7932:2004; Horizontal method for the enumeration of presumptive Bacillus cereus — Colony-count technique at 30 degrees C. Deze norm omschrijft de analyse van de B. cereus-groep. Hieronder valt niet alleen B. cereus, maar ook soorten als B. thuringiensis.

Met deze bepalingsmethode zijn B. cereus en B. thuringiensis niet van elkaar te onderscheiden. Door de verwantschap van de twee Bacillus-soorten is op 1 mei een amendement van de betreffende ISO-methode verschenen (ISO 7932:2004/Amd.1:2020).

Dit amendement omschrijft de toevoeging van optionele testen op de ISO 7932:2004 methode. Een onderscheid tussen B. cereus en B. thuringiensis is enkel te maken door middel van microscopisch onderzoek. Morfologisch gezien kunnen deze bacteriën enkel onderscheiden worden doordat B. thuringiensis het Bt-toxine produceert. Dit toxine is onder een fase-contract microscoop als een kristal in de cel te detecteren. Door dit extra onderzoek uit te voeren kan uitsluitsel geven worden over het type Bacillus dat het betreft.

Bij het gebruik van een bacteriepreparaat als B. thuringiensis in de biologische teelt kan de uitkomst van B. cereus onderzoek torenhoog zijn. In dat geval is de kans groot dat het niet B. cereus betreft. Om dit inzichtelijk te maken is aanvullend microscopisch onderzoek opgenomen in de ISO 7932:2004 methode. Deze extra test bevestigt of sluit uit of er B. thuringiensis in het product aanwezig is.

Auteur: Valeska van Breugel, management assistent en media bij Nutrilab, kennispartner van VMT