De meningen over de effecten van het dragen van een mondkapje staan vaak lijnrecht tegenover elkaar. Werkt het wel of werkt het niet? Een interessante discussie waar experts van beide kanten het oneens over zijn. Een mondkapje is als het ware een kleine barrière waardoor vocht, stof en andere narigheden niet in de lucht terechtkomen, maar lang niet alles wordt tegengehouden door dit dunne filtertje.

Gecomprimeerde lucht

Wat heeft een mondkapje met perslucht te maken? Sara Deckers, persluchtadviseur bij Beko Technologies, legt het uit: “De lucht om ons heen is vervuild. Omgevingslucht bevat niet alleen bacteriën en virussen, maar ook vocht, stofdeeltjes, landbouwgif, rook, roet en andere chemische stoffen die risico’s vormen voor de gezondheid. We ademen deze lucht in: dag in, dag uit. Maar doordat de vervuiling verdeeld is over een grote massa, zijn de risico’s voor de gezondheid meestal relatief klein.”

Deckers vervolgt: “Als de lucht gecomprimeerd wordt, worden ook alle vervuilingen samengeperst tot een compacte hoeveelheid in een veel kleinere ruimte. Dit is de functie van een compressor; een grote volume lucht tot een klein volume brengen. De lucht is daardoor relatief veel vuiler.”

Perslucht in het productieproces

In vrijwel elke industrie wordt perslucht ingezet als hulpbron: voor het aandrijven van apparatuur, het bewegen van machinale delen, het schoonblazen van transportbanden, het lossen van silo’s en bulkwagens, het droogblazen van elektrische componenten, het verplaatsen van voedingsmiddelen, het reinigen van leidingwerk, het inblazen in producten, het glazuren van lekkernijen en het openblazen van verpakkingen. In de voedingsmiddelenindustrie betekent dit dat alle vervuilingen van de buitenlucht in gecomprimeerde vorm direct in contact komen met voedingsmiddelen.

De meeste producenten denken: “Ik heb een persluchtfilter (lees hier: een mondkapje), dus er komt geen vervuiling via de perslucht in mijn product terecht.” Een filter werkt misschien voor een kleine hoeveelheid vervuiling, maar er is meer voor nodig om de risico’s van contaminatie door perslucht te voorkomen.

Richtlijnen

Certificeringsprogramma’s zoals de FSSC22000, IFS, BRC8 en GMP benoemen het belang van persluchtkwaliteit specifiek in de richtlijnen:
- Perslucht mag geen contaminatierisico vormen voor het product en de kwaliteit dient bewaakt te worden.
- “Een bedrijf dat gecertificeerd is volgens een van deze programma’s, moet zich ook aan de richtlijnen houden”, aldus Jill Janssens, auditeur bij DNV-GL en oprichter van adviesbureau Exfosa, (Expert in Food Safety).

Toch zijn de meeste bedrijven hier niet van bewust, zegt Deckers. “Ze hebben nog nooit problemen ondervonden, krijgen elk jaar het certificaat of vervangen elk jaar de filters en onderhouden ook de andere machines. Veel auditoren die de bedrijven bezoeken keuren een installatie ook vaak goed, terwijl de persluchtkwaliteit ver onder de maat is. Dit vormt een degelijk risico op contaminatie van het product.”

Persluchtkennis

“Kennis van persluchtkwaliteit ontbreekt maar al te vaak en de persluchtkwaliteit wordt vrijwel nooit in kaart gebracht. De uitdaging voor de kwaliteitsmanager is dat hij of zij geen kennis heeft van perslucht, noch de risico’s daarvan. De persluchtinstallatie zit vaak in een machinekamer die lawaaierig, warm en vaak enigszins smerig is. De kwaliteitsmanager verwijst vaak door naar de technische dienst, die de installatie operationeel moet houden en het jaarlijkse onderhoud tijdig moet uitvoeren. Maar kwaliteitsmetingen en -bewaking blijven achter.”

Risico op contaminatie verlagen

Een simpel ‘mondkapje’ is niet voldoende om het risico op contaminatie te verlagen. Een persluchtfilter zorgt weliswaar voor het verwijderen van stofdeeltjes en vocht, maar één filter is niet voldoende. De vochtige, warme lucht bevat een voedingsbodem voor bacteriën: olie. Compressoren gebruiken olie voor het smeren en dichten van het comprimeerproces. Olie (aërosolen en damp) wordt afgegeven en stroomt met de perslucht mee in het leidingwerk.

Een filter vangt wel wat vervuilingen op, maar nog lang niet alles. Extra behandeling als een persluchtdroger, extra filtratie of zelfs een katalysator voor het afbreken van alle koolwaterstofketens brengen de risico’s op contaminatie tot vrijwel nihil.

Kwaliteitsmetingen en -bewaking

Hoe de persluchtkwaliteit bewaakt dient te worden, wordt niet gespecificeerd in de richtlijnen. Eigenlijk wordt van de producent verwacht dat hij het weet. Het RIVM vertelt ons ten slotte ook niet hoe we een mondkapje moeten dragen. De eerste stap om de persluchtkwaliteit in kaart te brengen is een Air Quality Audit die Beko Technologies uitvoert volgens de ISO 8573.1:2010 norm.

Deckers: “Hierin worden stofdeeltjes, vochtgehalte en oliegehalte in klassen gedeeld en vormen zo een vertaalslag voor de richtlijnen. Deze drie fundamentele vervuilingsbronnen vormen namelijk een goede basis voor contaminatie in de vorm van microbiologische groei, of kolonie vormende eenheden (KVE’s). Om de KVE’s te meten, voert Nutrilab uit Gissen een meting uit door middel van een air sampler speciaal voor perslucht. Met deze aanvulling op de Air Quality Audit worden alle contaminatierisico’s in gebracht.”

Continue bewaking

Steeds meer bedrijven installeren meetapparatuur die middels continue digitale metingen de persluchtkwaliteit bewaakt via het gebouwbeheersysteem of een webserver. Met een voorgeprogrammeerde alarmmelding kan er snel en adequaat gereageerd worden om contaminatie te voorkomen. Een mondkapjesplicht voor perslucht is er wel, maar voor interpretatie vatbaar. Uiteindelijk is het de verantwoordelijkheid van de kwaliteitsmanager om te zorgen dat hij een kwaliteit van het eindproduct kan garanderen en alle risico’s in kaart heeft gebracht.

Dit artikel is gesponsord door Beko Technologies