Hierdoor blijft de verhulling van de fraude vaak in stand. Bij de fraudezaken die wel aan het licht komen, spelen toeval, informatie van externen en intensief onderzoek een doorslaggevende rol. Dit blijkt uit promotieonderzoek van Karen Gussow, afgestudeerd aan de Vrije Universiteit. Zij onderzocht hoe fraudezaken in de voedselindustrie worden ontdekt. Het onderzoek is belangrijk, omdat de kans om ontdekt te worden een grote rol speelt of bedrijven wel of niet frauderen.

Voedselfraude

“Voedselfraude is het zich opzettelijk bezighouden met illegale handelingen die gericht zijn op het behalen van economisch voordeel. Dit kan door het witwassen van illegaal voedsel of doordat op frauduleuze wijze de waarde van voedsel wordt verhoogd,” aldus Gussow.

Gevaar voor gezondheid

Voedselfraude heeft een negatieve invloed op het consumentenvertrouwen in de voedingsindustrie en voedselveiligheid. Verder heeft fraude grote economische consequenties. En bovenal kan voedselfraude gevaren opleveren voor de gezondheid.

NVWA spoort fraude niet altijd op

In Nederland staat de voedingsindustrie onder inspectie van de NVWA. Deze organisatie slaagt er niet altijd in om fraude op te sporen. Gussow onderzocht in totaal 61 zaken van (vermeende) voedselfraude in de periode 2010-2017.

Informatiebronnen voor opsporing

Toezichthouders baseren zich vaak op burgers en bedrijven die hun vermoedens van fraude melden en op uitwisseling van informatie tussen overheidsinstellingen. Ook diepgaande opsporingsmethoden, zoals het afluisteren van telefoons en het doorspitten van in beslag genomen bedrijfsadministraties, leveren informatie over potentiële fraudeurs. Verder proberen toezichthouders fraudeurs te herkennen en op te sporen door het analyseren en vergelijken van databestanden.

Strafrechtelijk onderzoek

Nadat een toezichthouder een mogelijke fraudeur op het spoor is gekomen, moet bewijs worden verzameld. De mate van moeite die in de ontdekking is gestoken en het belang van de zaak, hangen samen met de prioriteit van een strafrechtelijk onderzoek. Door gebrek aan capaciteit moeten soms keuzes worden gemaakt welke zaken wel of niet worden onderzocht. Daarbij krijgen zaken die gaan over ongeschikt of onveilig voedsel en hoge illegale winsten voorrang.

Meer opsporing

Wanneer bedrijven de pakkans als hoog ervaren, zullen ze minder geneigd zijn om te overtreden. Een hogere pakkans heeft veel meer effect dan zwaardere sancties. Gussow beveelt toezichthouders daarom aan om een mix van proactieve (zoals data-analyse en opsporingsmethoden) en reactieve (informatie vanuit externe meldingen) strategieën te gebruiken om voedselfraude te ontdekken. Het blijkt namelijk dat lang verborgen en effectief verhulde voedselfraudezaken alleen ontdekt worden wanneer er meer moeite gestoken wordt in het detectieproces.

Nieuwe EU-verordening

In 2017 heeft de Europese Unie een nieuwe verordening ingevoerd: (EU) 2017/625. Hierdoor zal er strenger worden gelet op voedselfraude. Een goede opsporing is voor de lidstaten van groot belang.