De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) heeft het Handboek Regelgeving voor specifieke groepen online beschikbaar gesteld. De basis voor het handboek is Verordening (EU) Nr. 609/2013 inzake voor zuigelingen en peuters bedoelde levensmiddelen, voeding voor medisch gebruik en de dagelijkse voeding volledig vervangende producten voor gewichtsbeheersing.

Basis wet- en regelgeving

In Verordening (EU) Nr. 609/2013 staat ook de zogenoemde Unielijst met stoffen die mogen worden toegevoegd aan voeding voor deze specifieke groepen. Denk daarbij aan vitaminen, mineralen en andere stoffen. Het Handboek Regelgeving is gepubliceerd op de site van de NVWA. Hier is ook het formulier te vinden dan producenten in moeten vullen als zij bepaalde voedingsmiddelen voor specifieke groepen in de handel willen brengen.

Volledige zuigelingenvoeding (0-6 maanden) en opvolgzuigelingenvoeding (6-12 maanden)
- Verordening (EU) 2016/127 – Ingangsdatum 22 februari 2020
Babyvoeding: bewerkte levensmiddelen op basis van granen en babyvoeding
- Richtlijn 2006/125/EG – Ingangsdatum nog niet bekend, deze richtlijn geldt nog
Voeding voor medisch gebruik
- Verordening (EU) 2016/128 – Ingangsdatum 22 februari 2019
Producten voor gewichtsbeheersing die de dagelijkse voeding volledig vervangen
- Verordening (EU) 2017/1798 – Ingangsdatum 27 oktober 2022

Voor uitzonderingen op de ingangsdata, zie het handboek.

Handhaving NVWA

De NVWA ziet toe op de handhaving van de regels voor voeding voor specifieke groepen. Door de beperktere capaciteit maakt de voedselautoriteit keuzes in haar toezicht. Voedselveiligheid en misleiding zijn daarbij de belangrijkste risico’s voor de consument en hebben de hoogste prioriteit voor de NVWA. Het toezicht bestaat onder andere uit controles van de etikettering van producten, productiewijze en voedselveiligheidsaspecten. Daarbij richt de NVWA zich enkel op producten voor de Nederlandse markt.

Nieuw Handboek Etikettering: NVWA komt met 5 tips

Toelichting groepen

Groep 1: Volledige zuigelingenvoeding en opvolgzuigelingenvoeding

Volledige zuigelingenvoeding is het product dat is bestemd voor zuigelingen in de eerste levensmaanden zolang nog geen passende aanvullende voeding wordt gegeven. Het product voldoet volledig aan de voedingsbehoeften van deze zuigelingen. (eerste 6 levensmaanden)

Opvolgzuigelingenvoeding is bedoeld voor zuigelingen die passende aanvullende voeding krijgen. Het is het belangrijkste vloeibare bestanddeel van een steeds gevarieerder wordende voeding van deze zuigelingen. (6-12 maanden)

Groep 2: Babyvoeding

Babyvoeding is bestemd voor gezonde zuigelingen en peuters vanaf ongeveer 6 tot 36 maanden. Het is vooral bedoeld om hun voeding aan te vullen (naast borstvoeding of zuigelingenvoeding) en/of om hen geleidelijk aan gewoon voedsel te laten wennen. In deze categorie wordt onderscheid gemaakt tussen ‘bewerkte levensmiddelen op basis van granen’ en ‘babyvoeding’.

Bewerkte levensmiddelen op basis van granen zijn onderverdeeld in vier categorieën:

eenvoudige graanproducten die met melk of met andere daarvoor in aanmerking komende vloeibare levensmiddelen worden of moeten worden aangemaakt;
graanproducten met daaraan toegevoegd een eiwitrijk levensmiddel, die met water of een andere, geen eiwit bevattende vloeistof worden of moeten worden aangemaakt;
deegwaren die vóór nuttiging in kokend water of een andere geschikte vloeistof moeten worden bereid; en
beschuiten en biscuits die rechtstreeks worden genuttigd of eerst worden verkruimeld en daarna met water, melk of een andere geschikte vloeistof moeten worden vermengd.

Babyvoeding is gedefinieerd als alle andere producten dan bewerkte voedingsmiddelen op basis van granen en op melk gebaseerde dranken en soortgelijke producten voor peuters. De zogenaamde ‘peutermelk’ valt dus niet onder de regelgeving voor babyvoeding.

Groep 3: Voeding voor medisch gebruik

Voeding voor medisch gebruik zijn speciaal bewerkte of samengestelde levensmiddelen voor patiënten (inclusief zuigelingen en peuters) die onder medisch toezicht moeten worden gebruikt. Zij zijn bedoeld voor de volledige of gedeeltelijke vervanging van voeding van patiënten die een beperkt of verstoord vermogen hebben om gewone levensmiddelen te consumeren en waarvoor een wijziging van het normale voedingspatroon niet voldoende is.

In de regelgeving wordt onderscheid gemaakt tussen drie categorieën van voeding voor medisch gebruik:

qua voedingswaarde volledige levensmiddelen met een standaard samenstelling, die bij gebruik volgens de aanwijzingen van de fabrikant de enige voedingsbron kunnen zijn voor de personen voor wie zij bestemd zijn;
qua voedingswaarde volledige levensmiddelen met een aan een specifieke ziekte, aandoening of kwaal aangepaste samenstelling, die bij gebruik 36 volgens de aanwijzingen van de fabrikant de enige voedingsbron kunnen zijn voor de personen voor wie zij bestemd zijn;
qua voedingswaarde onvolledige levensmiddelen met een gestandaardiseerde of aan een specifieke ziekte, aandoening of kwaal aangepaste samenstelling, die ongeschikt zijn om als enige voedingsbron te dienen.

Groep 4: Producten voor gewichtsbeheersing die de dagelijkse voeding volledig vervangen

De ‘dagelijkse voeding volledig vervangende producten voor gewichtsbeheersing’ zijn levensmiddelen die speciaal zijn samengesteld voor het gebruik in energiebeperkende diëten voor gewichtsbeheersing. En zij vervangen de dagelijkse voeding volledig als zij worden geconsumeerd volgens de aanwijzingen van de fabrikant.

5 tips van de NVWA over veilig omgaan met eten in coronatijden

Regelgeving

Alle vier de groepen moeten voldoen aan diverse algemene EU regels voor bijvoorbeeld etikettering, microbiologie en contaminanten etc. en aan de Kaderverordening (EU) Nr. 609/2013 voor voeding voor specifieke groepen.

Daarnaast bevatten de Europese Verordening (EU) 2017/1798, Verordening (EU) 2016/128, Richtlijn 2006/125 en Verordening (EU) 2016/127 gedetailleerde regels. Deze Europese Verordeningen bevatten voorschriften voor:

samenstelling;
bestrijdingsmiddelen;
etikettering;
voedselinformatie;
voedingswaardevermelding;
voedings- en gezondheidsclaims;
voeding voor medisch gebruik voor zuigelingen;
promotie en informatie; en
kennisgeving

Voor alle genoemde groepen gelden alle of enkele van bovenstaande extra genoemde voorschriften.

Zuigelingenvoeding

Etikettering

De etiketten van zuigelingenvoeding moeten in beginsel voldoen aan de algemene Europese eisen voor etikettering uit Verordening 1169/2011. Er moet een benaming op het etiket staan, een lijst van ingrediënten, een houdbaarheidsdatum en een hoeveelheidsvermelding. Daarnaast mag de verpakking geen afbeelding van zuigelingen bevatten en mag het geen andere afbeelding of tekst bevatten die het gebruik van zuigelingenvoeding zou kunnen idealiseren.

Een etiket van volledige zuigelingenvoeding (0-6 maanden) moet aanvullend de volgende informatie bevatten:

een vermelding dat het product vanaf de geboorte geschikt is voor zuigelingen, wanneer zij geen borstvoeding krijgen;
een gebruiksaanwijzing voor de juiste bereiding, bewaring en verwijdering van het product en een waarschuwing dat aan onjuiste bereiding en bewaring risico’s voor de gezondheid zijn verbonden; en
voorafgaand door de woorden ‘Belangrijke mededeling’ of een soortgelijke bewoording: een vermelding dat borstvoeding de voorkeur heeft en dat het product alleen mag worden gebruikt op advies van een onafhankelijke medische professional. Deze vermelding moet ook worden gebruikt in de presentatie van en reclame voor volledige zuigelingenvoeding.

Op een etiket van opvolgzuigelingenvoeding (6-12 maanden) moeten de volgende aanvullende vermeldingen staan:

dat het product alleen geschikt is voor zuigelingen die ouder zijn dan 6 maanden;
dat het product slechts een onderdeel mag zijn van een gevarieerd voedselpakket;
dat het product gedurende de eerste 6 levensmaanden niet mag worden gebruikt ter vervanging van moedermelk;
dat de beslissing om met aanvullende voeding te beginnen, eventueel ook in de eerste 6 levensmaanden, alleen mag op advies van een onafhankelijke medische professional, op basis van de specifieke groei- en ontwikkelingsbehoeften van de individuele baby; en
een gebruiksaanwijzing voor de juiste bereiding, bewaring en verwijdering van het product en een waarschuwing dat aan onjuiste bereiding en bewaring risico’s voor de gezondheid zijn verbonden.

Claims

Voor volledige zuigelingenvoeding (0-6 maanden) zijn geen voedings- of gezondheidsclaims toegestaan. Dit betekent dat elke vermelding die stelt of impliceert dat een product heilzame voedingseigenschappen heeft die toe te schrijven zijn aan voedingsstoffen die in het product zitten, verboden zijn. Ook verwijzingen naar algemene niet-specifieke voordelen van het product voor de gezondheid of het welzijn van de zuigeling zijn verboden.

De vermelding ‘uitsluitend lactose’ mag op zuigelingenvoeding (0-12 maanden) worden vermeld als lactose de enige koolhydraat is in het product. De vermelding ‘lactosevrij’ mag voor alle zuigelingenvoeding (0-12 maanden) als het lactosegehalte niet meer is dan 2,5 mg/100kj of 10 mg/100 kcal. Zuigelingenvoeding van andere eiwitbronnen dan soja-eiwitisolaten moet de vermelding ‘niet geschikt voor zuigelingen met galactosemie’ bevatten, in dezelfde grootte en nabij ‘lactosevrij’.

Voor voedings- en gezondheidsclaims op opvolgzuigelingenvoeding (6-12 maanden) geldt de Europese Claimsverordening (EG) Nr. 1924/2006.

NVWA: Websites fabrikanten zuigelingenvoeding voldoen niet altijd aan wetgeving

Babyvoeding

Etikettering

Ook de etiketten voor babyvoeding moeten in beginsel voldoen aan de algemene Europese eisen voor etikettering uit Verordening 1169/2011. Daarnaast zijn voor babyvoeding de volgende aanvullende vermeldingen verplicht:

een vermelding van de geschikte leeftijd van waaraf het product kan worden genuttigd. Voor geen enkel product mag deze leeftijd lager zijn dan 4 maanden;
informatie of het product al dan niet gluten bevat als het product kan worden geconsumeerd door baby’s jonger dan 6 maanden;
energie en gehalten aan eiwitten, koolhydraten en vetten per 100 g of 100 ml van het product zoals het wordt verkocht, en indien van toepassing voor het product gereed voor consumptie;
de gemiddelde hoeveelheid van de mineralen en vitaminen per 100 g of 100 ml van het product zoals het wordt verkocht, en indien van toepassing voor het product gereed voor consumptie. Desgewenst kunnen de hoeveelheden van de vitaminen en mineralen ook worden vermeld als percentage van de referentie-waarden opgenomen in bijlage V van Richtlijn 2006/125/EG (minimaal 15% daarvan);
wanneer van toepassing aminozuren, choline, inositol en carnitine per 100 g of 100 ml van het product zoals het wordt verkocht, en indien van toepassing voor het product gereed voor consumptie; en
indien nodig, een gebruiksaanwijzing voor de juiste bereiding van het product en een waarschuwing dat deze gebruiksaanwijzing moet worden gevolgd.

Claims

Voor voedings- en gezondheidsclaim op babyvoeding geldt de Europese Claimsverordening (EG) Nr. 1924/2006. Gezondheidsclaims op producten die exclusief bedoeld zijn voor zuigelingen en peuters worden beschouwd als zogenaamde “kinderclaims” (artikel 14, lid 1, b van Verordening (EG) nr. 1924/2006). Alleen de voor de EU goedgekeurde kinderclaims mogen worden gebruikt. Deze goedgekeurde kinderclaims zijn te vinden in het EU Claims Register.

Babymelkpoeder

Arla krijgt GRAS-erkenning voor zuigelingenvoeding

Voeding voor medisch gebruik

Etikettering

Ook de etiketten voor voeding voor medisch gebruik moeten in beginsel voldoen aan de algemene Europese eisen voor etikettering uit Verordening 1169/2011. Daarnaast zijn voor voeding voor medisch gebruik de volgende aanvullende vermeldingen verplicht:

een vermelding dat het product onder medisch toezicht moet worden gebruikt;
een vermelding dat het product geschikt/niet geschikt is als enige voedingsbron;
in voorkomend geval, een vermelding dat het product is bestemd voor een specifieke leeftijdsgroep;
in voorkomend geval, een vermelding dat het product een gezondheidsrisico inhoudt wanneer het wordt geconsumeerd door personen die niet aan de ziekte of aandoening leiden waarvoor het product is bestemd;
een vermelding “Dieetvoeding bij [ziekte/aandoening/kwaal invullen waarvoor het product is bestemd]”;
in voorkomend geval, een vermelding met de te nemen voorzorgsmaatregelen en tegenindicaties;
een omschrijving van de eigenschappen en/of kenmerken waaraan het product zijn nut ontleent voor de betreffende ziekte, aandoening of kwaal. Waar van toepassing, in het bijzonder de speciale bewerking of formulering, de voedingsstoffen waarvan de hoeveelheid is veranderd en de redenen voor het gebruik van het product;
in voorkomend geval, een waarschuwing dat het product niet is bestemd voor parenteraal gebruik; en
in voorkomend geval, aanwijzingen over de juiste bereiding, het juiste gebruik en het na opening op passende wijze bewaren van het product.

Claims

Het is verboden om voedings- en/of gezondheidsclaims te gebruiken voor voeding voor medisch gebruik.

Nesté introduceert recyclebare verpakking voor babyvoeding

Producten voor gewichtsbeheersing die de dagelijkse voeding volledig vervangen

Etikettering

Ook de etiketten voor producten voor gewichtsbeheersing moeten in beginsel voldoen aan de algemene Europese eisen voor etikettering uit Verordening 1169/2011. Daarnaast zijn producten voor gewichtsbeheersing de volgende aanvullende vermeldingen verplicht:

een vermelding dat het product alleen is bestemd voor gezonde volwassenen met overgewicht of obesitas die een gewichtsvermindering voor ogen hebben;
een vermelding dat het product niet door adolescenten, personen met een medische aandoening of zwangere of borstvoeding gevende vrouwen mag worden gebruikt zonder medisch advies;
een vermelding dat het belangrijk is dat men dagelijks voldoende vloeistof consumeert;
een vermelding dat het product voldoende dagelijkse hoeveelheden van alle essentiële voedingsstoffen bevat als het overeenkomstig de gebruiksaanwijzing wordt gebruikt;
een vermelding dat het product zonder medisch advies niet langer dan acht weken en niet herhaaldelijk voor kortere perioden mag worden gebruikt door gezonde volwassenen met overgewicht of obesitas;
indien nodig een gebruiksaanwijzing voor de juiste bereiding van het product en een vermelding dat het belangrijk is die gebruiksaanwijzing te volgen;
indien een product bij gebruik volgens de aanwijzingen van de fabrikant tot een inname van meer dan 20 gram polyolen per dag leidt, een vermelding dat het levensmiddel een laxerende werking kan hebben; en
indien geen voedingsvezels aan het product worden toegevoegd, een vermelding dat medisch advies moet worden gevraagd met betrekking tot de mogelijkheid om het product met voedingsvezels aan te vullen.

Claims

Voedings- en gezondheidsclaims zijn niet toegestaan voor producten voor gewichtsbeheersing die de dagelijkse voeding volledig vervangen.

Geen voeding voor specifieke groepen

De volgende productgroepen zijn geen voeding voor specifieke groepen en vallen NIET onder de wetgeving die in Handboek Regelgeving voeding voor specifieke groepen is toegelicht:

maaltijdvervangers;
‘afvalproducten’ die geen maaltijdvervangers zijn
peutermelk
sportvoeding

Sports nutrition

Unielijst van toe te voegen stoffen

De bijlage van Verordening (EU) Nr. 609/2013 bevat een Unielijst van stoffen die mogen worden toegevoegd aan voeding voor specifieke groepen. Deze Unielijst bevat zowel de stoffen als de toegelaten chemische vormen daarvan en geeft aan in welke groep(en) van voeding voor specifieke groepen deze zijn toegestaan.

De Unielijst bevat de volgende groepen van stoffen:

vitaminen;
mineralen;
aminozuren;
carnitine en taurine;
nucleotiden; en
choline en inositol.

Voor deze stoffen worden de chemische vormen genoemd die mogen worden toegevoegd; andere chemische vormen mogen niet worden gebruikt. Stoffen die niet onder één van deze zes categorieën vallen, mogen worden toegevoegd aan voeding voor specifieke groepen als wordt voldaan aan de algemene voorschriften van het hiervoor genoemde artikel 9 van Ver. (EU) Nr. 609/2013.

Basis wet- en regelgeving

Handhaving NVWA

Lees ook:

Nieuw Handboek Etikettering: NVWA komt met 5 tips

Toelichting groepen

Lees ook:

5 tips van de NVWA over veilig omgaan met eten in coronatijden

Regelgeving

Zuigelingenvoeding

Lees ook:

NVWA: Websites fabrikanten zuigelingenvoeding voldoen niet altijd aan wetgeving

Babyvoeding

Lees ook:

Arla krijgt GRAS-erkenning voor zuigelingenvoeding

Voeding voor medisch gebruik

Lees ook:

Nesté introduceert recyclebare verpakking voor babyvoeding

Producten voor gewichtsbeheersing die de dagelijkse voeding volledig vervangen

Geen voeding voor specifieke groepen

Unielijst van toe te voegen stoffen