Epidemiologisch onderzoek wees uit dat alle patiënten gerookte zalm hadden gegeten, afkomstig van één winkelketen. Verder onderzoek met behulp van Whole Genome Sequencing (WGS) wees uit dat er van 2014 tot de zomer 2017 een duidelijk epidemiologisch verband bestond tussen de zieken en de gerookte zalm die afkomstig was van een producent uit Polen.

Uit een onaangebroken pakje zalm isoleerden de autoriteiten in juli 2017 op einde houdbaarheid 110 k.v.e./g L. monocytogenes. Omdat het een geringe overschrijding van de wettelijke norm betrof, ging men in eerste instantie niet over tot een recall. De autoriteiten bleven de zalm echter bemonsteren en in augustus 2017 vond men in één monster 240 k.v.e./g L. monocytogenes.

Op basis hiervan vond een recall plaats van alle gerookte zalm afkomstig van de betreffende producent in Polen.

In het Europese recallsysteem RASFF stond dat deze zalm uitsluitend was verkocht in Denemarken.

Ook zieken in Frankrijk en Duitsland

In Frankrijk echter, vergeleek het Franse Nationale Referentie Centrum (NRC) het genetische profiel van de in Denemarken geïsoleerde L. monocytogenes met de gegevens in de Franse database. Hieruit bleek dat er in 2016 in Frankrijk een patiënt geïnfecteerd was met L. monocytogenes met hetzelfde DNA-profiel.

Omdat dit geïsoleerde geval van listeriosis een duidelijk verband opleverde met de Deense uitbraak, onderzocht de Franse overheid in september 2017 gerookte zalm van een Franse supermarktketen. Deze zalm bevatte 460 k.v.e./g L. monocytogenes met hetzelfde genetische profiel als van de zes zieken in Denemarken en de Franse zieke. Die zalm was door dezelfde Poolse producent geproduceerd.

Na publicatie hiervan bleek dat er ook in Duitsland drie zieken waren die geïnfecteerd waren met L. monocytogenes met hetzelfde DNA-profiel.

WGS is eenvoudig, goedkoop en betrouwbaar

Over deze uitbraak verschenen in december 2017 en augustus 2018 publicaties door Public Health England (PHE) en het European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC).

Beide organisaties stellen dat WGS een eenvoudige en goedkope methode is om snel en met grote betrouwbaarheid vast te kunnen stellen of geïsoleerde ziektegevallen en pathogenen uit levensmiddelen verband met elkaar houden. Op deze wijze kan, ook over langere periodes en in internationaal perspectief, met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid komen vast te staan of ziektegevallen met elkaar te maken hebben. Dit leidt dan tot het sneller kunnen ingrijpen om meer ziektegevallen te voorkomen.

PHE en het ECDC beschrijven ziektegevallen waarvan de samenhang sneller had kunnen worden vastgesteld. Bijvoorbeeld bij een uitbraak door diepvriesmaïs waarover wij schreven in de Digitale Nieuwsbrief van 9 mei 2018. Die uitbraak was al drie jaar aan de gang, maar is in 2018 gestopt door verbanden te leggen door gebruik te maken van WGS.

Redactionele noot

PHE werkt sinds 2012 met WGS. Dit resulteerde in verbeterde analyses met als gevolg minder zieken tegen een verlaging van onderzoekskosten.

Ook fouten in het RASFF-systeem kunnen snel gecorrigeerd worden. De zalm, die in eerste instantie alleen in Denemarken zou zijn verkocht, bleek toch ook in Frankrijk en Duitsland tot ziektegevallen te hebben geleid.

Wij schreven over de Deense uitbraak in de Digitale Nieuwsbrief van 20 september 2017. Toen was nog niet bekend dat deze zalm ook tot zieken in Frankrijk en Duitsland had geleid.

Whole Genome Sequencing

Sequencen van het hele genoom heet ‘Whole Genome Sequencing’ (WGS). In de Verenigde Staten is WGS al sinds 2013 een geaccepteerde en beproefde methode. Gelukkig is nu ook de EU in staat er internationaal mee te werken.

Bronnen: Eurosurveillance 2015 en 2017, PHE, CDC en RIVM