Nieuwe analysetechnieken zoals Whole Genome Sequencing (WGS) zullen in de toekomst nog meer voedseluitbraken aan het licht brengen. De techniek is dermate sterk dat het pathogene bacteriën zoals Listeria monocytogenes van elkaar kan onderscheiden tot op stamniveau.

Hoe een stam zich heeft verspreid, is voortaan wereldwijd te volgen. WGS mag dan een doorbraak betekenen in de aanpak van pathogenen, een degelijke reiniging en ontsmetting blijft essentieel om persisterende contaminaties te bestrijden.

Reiniging en desinfectie

Essentieel om persisterende contaminaties met bijvoorbeeld Listeria monocytogenes te bestrijden, is een degelijke reiniging en ontsmetting. Doorgaans gebeurt dit ook degelijk maar blijven bedrijven zitten met listeriabacteriën die zich schuil houden in een onbereikbaar hoekje in de productielijn.

Bepaalde machines zijn wat hygiëne betreft vaak niet goed ontworpen en zeer lastig om te demonteren. Meestal zijn die plaatsen wel bekend maar is een degelijke reiniging en desinfectie op die plaatsen een grote uitdaging die ook veel tijd vergt.

Hygiënisch ontwerp

Daarom een oproep aan machinebouwers en levensmiddelenbedrijven om verder te investeren in hygiënisch ontwerpen.
Te vaak stellen we ook vast dat de reiniging en desinfectie onvoldoende of niet geëvalueerd wordt. Deze evaluatie moet een vast onderdeel zijn van het reinigings- en desinfectieprotocol. Grondige bemonsteringsplannen met aandacht voor onbereikbare hoekjes en geschikte bemonsteringstechnieken zijn hierbij essentieel.

Bemonstering

Het tijdstip van bemonstering is ook belangrijk. Tussen het beëindigen van de reiniging en ontsmetting en de start van de productie zitten soms meerdere uren waardoor de productieruimte opnieuw besmet kan raken. Het voorafgaand even laten draaien van productielijnen en apparatuur zonder opstart van de productie zorgt er bovendien voor dat eventuele lokale besmettingen die we mogelijk missen bij de bemonstering of vuil uit onbereikbare hoekjes, via versleep beter detecteerbaar zijn.

Biofilms hardnekkig

De bedrijven moeten ook nagaan in hoeverre en op welke plaats de ziektekiem persisteert, zich vermenigvuldigt en hierdoor steeds opnieuw voor besmettingen zorgt. Een hardnekkig probleem is wanneer ze voorkomen in biofilms.

Biofilms ontstaan wanneer bacteriën zich irreversibel hechten aan een oppervlak en een beschermlaag van polymeren vormen. Daarin kunnen ze zich ongehinderd vermenigvuldigen. Bovendien zijn ze moeilijk te verwijderen met een klassieke reinigings- en ontsmettingsmethode.

Listeriavrij

Maak u echter geen illusie: een listeriavrije productieruimte bestaat nagenoeg niet. Maar een grondige reiniging en ontsmetting moet de besmetting tot een minimum beperken en zeker persisterende besmettingen wegnemen.

Koen de Reu is groepsleider microbiologische voedselveiligheid van het Instituut voor Landbouw-, Visserij- en Voedingsonderzoek (ILVO) in het Melle, België