Dit blijkt uit onderzoeken van de Europese voedselveiligheidsorganisatie EFSA. Veranderingen in temperatuur, vochtigheid, regenval en extreme weersomstandigheden beïnvloeden de landbouw, schrijft de organisatie. Hierbij gaat het niet alleen om de hoeveelheid landbouwproducten, maar ook om de kwaliteit en veiligheid van het voedsel. Door de invloed van micro-organismen kan klimaatverandering ook effect hebben op door voedsel overgedragen ziekten. Verder kunnen vreemde soorten voor invasies zorgen, die een gevaar vormen voor de gezondheid van dieren en planten. Bovendien warmt het zeewater op en worden er voedingsstoffen in de zee geloosd. Dat zorgt voor de groei van algen, die contaminatie veroorzaken van vis en andere zeedieren.

Klimaat en voedselveiligheid

Er is al veel onderzoek gedaan naar de effecten van klimaatverandering op de voedselvoorziening, maar nog weinig naar de effecten op de voedselveiligheid. In 2018 begon de EFSA daarom met een nieuw project, genaamd CLEFSA: “Climate change as a driver of emerging risks for food and feed safety, plant, animal health and nutritional quality”. De resultaten zullen dit jaar in een rapport worden gepubliceerd.

Er is echter al wel informatie bekend uit eerdere onderzoeken. EFSA zet de tot nu toe bekende effecten van klimaatverandering op de voedselproductie op een rij:

Appelslakken

In 2010 was er een invasie van appelslakken op Spaanse rijstvelden. Ze vormen een gevaar voor de landbouw op draslanden in Zuid-Europa. Daarvoor kwamen ze in Europa niet voor. Waarschijnlijk zijn ze hier gekomen door extreme weersomstandigheden en overstromingen. Appelslakken voeden zich met macrofyten, en vormen daardoor een gevaar voor vissen als karper, snoek en zeelt, die zich ook met macrofyten voeden.

Insectenplagen

Verder vormen insectenplagen een gevaar. Insecten kunnen als vector ziekten overdragen. In 2013 onderzocht de EFSA de tabakswittevlieg, die virussen kan overdragen op planten. Bepaalde muggen, vliegen en teken kunnen blauwtong en nodulaire dermatose veroorzaken, twee verschillende virusziektes die voorkomen onder schapen, geiten en runderen. Er is bewijs dat deze insecten vanuit Afrika en het Midden-Oosten naar Zuid-Europa zijn getrokken, ten gevolge van verhoogde vochtigheid en temperatuur, door de opwarming van de aarde. De EFSA doet nog onderzoek naar de effecten van pesticiden en klimaatverandering op honingbijen.

Runderen met nodulaire dermatose. Afbeelding van EFSA.

Zoönosen

Zoönosen staan de laatste tijd in de belangstelling. Dit zijn ziekten die kunnen worden overgedragen van dieren op mensen. Ze vormen een belangrijk gevaar voor de voedselveiligheid. Milieufactoren als temperatuur, vochtigheid, regenval en verandering van de bodem kunnen de verspreiding en het overleven verklaren van bacteriën als Salmonella en Campylobacter. Ook de aanwezigheid van het norovirus in oesters in waterafvoer veroorzaakt door zware regenval en overstromingen, kan door klimaatverandering worden verklaard.

Mycotoxinen

Bepaalde schimmels scheiden mycotoxinen af. Deze gifstoffen kunnen voorkomen in granen, peulvruchten en noten. Een bekend voorbeeld zijn aflatoxinen, die kunnen voorkomen in pinda’s, maar ook in maïs, tarwe en rijst. Temperatuur en vochtigheid, veroorzaakt door klimaatverandering, beïnvloeden de groei van deze schimmels en het infecteren van landbouwproducten met mycotoxinen.

Vergiftiging van vissen

Sinds 2008 waren er meerdere uitbraken van vergiftiging van vissen door ciguatera in Spanje en Portugal. Ciguatera is een fytoplankton die normaal in tropische gebieden leeft. Mogelijk heeft klimaatverandering voor de verspreiding naar Zuid-Europa gezorgd. Hetzelfde geldt voor bacteriën als Vibrio, die gifstoffen in weekdieren veroorzaken. Deze bacteriën komen meer voor door de stijgende zeespiegel en temperatuur.

Aanpassing landbouw

De Europese Unie en haar lidstaten zijn voorgenomen om in 2050 een energie-efficiënte economie te hebben met een lage koolstofdioxideuitstoot. Deze moet met 80 tot 95 procent omlaag, vergeleken met 1990. Verder wordt de landbouw aangepast aan de veranderende omstandigheden. Voorbeelden zijn droogtebestendige landbouwproducten, nieuwe irrigatiesystemen, aangepaste plantingstijden en het gebruik van nieuwe kunstmest.