Vlees is een eiwitrijk product dat ook effect heeft op het milieu, denk aan broeikasgasemissies, land- en watergebruik en dierenwelzijn. Er wordt immers vaak gedacht dat de productie van vleesalternatieven mindere belastend is voor het milieu dan vleesproductie. Voor veel bedrijven een reden om te investeren in vleesalternatieven. Uit deze analyse blijkt dat deze producten wellicht niet duurzamer zijn dan vlees.

Vleesalternatieven zijn niet duurzaam

Het onderzoek analyseerde vleesalternatieven op verschillende aspecten, waaronder duurzaamheid. Hieruit komt het volgende naar voren:

• duurzaamheidswinsten van vleesalternatieven lopen sterk uiteen;
• eiwittransformatie en verwerkingsprocessen in vleesalternatieven limiteren verduurzaming;
• er is vaak complexe maatschappelijke coördinatie nodig om disruptieve vleesalternatieven mogelijk te maken;
• simpele vleesalternatieven met een groot duurzaamheidspotentieel krijgen te weinig aandacht, bijvoorbeeld peulvruchten.

De potentiële ecologische duurzaamheidswinsten van verschillende alternatieven worden grotendeels bepaald door de stappen die verzet moeten worden voor de zuivering en verwerking van het product. Dat bepaalt vervolgens het gebruik van chemische stoffen, hulpbronnen en energie.

Algen, insecten en gecultiveerd vlees

De technologische innovaties die nodig zijn voor algen, gekweekt vlees en insecten krijgen veel publiciteit. Alle drie de alternatieven wekken de veronderstelling dat ze zullen bijdragen aan het verminderen van de druk op de steeds schaarser wordende landbouwgrond en een duurzamer productieproces. Dit is echter niet altijd de realiteit.

Het bewerken van algen kost veel energie doordat het product ontdaan moet worden van water en omdat de celwanden gebroken moeten worden om bij het eiwit te komen. Overigens is er geen kennis over de potentiële milieueffecten die landbouw op zee met zich meebrengt. Mogelijk verschuif je het probleem alleen maar van land naar zee, aldus de onderzoekers.

Aangezien het consumeren van volledige insecten in het Westen niet geaccepteerd wordt, is het enige alternatief verwerking in meer herkenbare producten. Maar dat is een arbeidsintensief proces, waar tijdens het extractieproces veel eiwit verloren raakt. Ook ligt het energieverbruik praktisch net zo hoog als bij de verwerking van vlees tot vleesproducten.

Het kweken van vlees vereist complexe technologie, strenge hygiëne en veel energie. Dit zorgt ervoor dat kweekvlees waarschijnlijk helemaal niet duurzamer gaat zijn dan echt vlees.

Algen, insecten en gecultiveerd staan voor een uitdaging

Gekweekt vlees en algen, en tot op zekere hoogte ook insectenteelt, zullen te maken krijgen met grote organisatorische uitdagingen vanwege de hoge eisen voor hygiëne en de behoefte aan complexe infrastructuren en automatisering voor opschaling zal lastig zijn. Het vinden van de juiste distributiekanalen en waardeketena zal onder anderen een uitdaging vormen.

Plant gebaseerde vlees alternatieven

Plantaardige vleesalternatieven hebben tot nu toe geen spannend innovatief verhaal en zijn gericht op het verstandig combineren van op planten gebaseerde producten. De meest recente trend in deze groep is het ontwikkelen van een product dat de culinaire kenmerken van vlees heeft. Dit proces vergt het zuiveren en verwerken van producten. Ook dit kost weerveel energie . Denk aan producten als eiwitisolaten of eiwitrijke producten die afgeleid zijn van algen.

Peulvruchten

Het merendeel van de samenleving vindt peulvruchten niet nieuw of technologisch innovatief genoeg. Peulvruchten hebben vaak een ouderwetse reputatie en mensen associëren ze vaak met voedsel dat bestemd is voor derdewereldlanden. Toch zijn de potentiele ecologische duurzaamheidswinsten voor deze groep het grootst omdat er weinig verwerking nodig is.

Ook vallen peulvruchten onder de algemene levensmiddelenwetgeving. Bovendien maakt de peulvruchtenbranche gebruik van traditionele distributiesystemen en kan de productie zonder te veel organisatorische uitdagingen eenvoudig groeien.

Maak peulvruchten hip en eet minder vlees

De onderzoekers denken dat de samenleving op de verkeerde manier bezig is. ‘Peulvruchten klinken niet exotisch, maar zijn op dit moment wel de duurzaamste keuze en sociaal geaccepteerd. Verder consumeert de Westerse bevolking een overmaat aan eiwitten. Ervan uitgaande dat de gemiddelde behoefte vijftig gram eiwitten per dag is, kunnen ontwikkelde landen hun eiwitinname met een derde verminderen.’

Het figuur hieronder geeft weer wat voor sociaal-institutionele- en technologische veranderingen nodig zijn om vleesalternatieven het een duurzame en realistische keuze te maken.