Autoriteiten, consumenten en andere belanghebbenden verwachten terecht dat de voedingsmiddelenindustrie daar proactief tegen optreedt. De huidige voedselveiligheidssystemen zijn echter niet op deze taak berekend. Ondanks alle bestaande certificeringsprogramma’s doen zich nog steeds schandalen voor. Om het vertrouwen van consumenten terug te winnen, moet de voedingsmiddelenindustrie blockchain omarmen.

Voedselschandalen zorgen wereldwijd voor een schade van naar schatting 30 tot 40 miljard dollar. PwC voorspelt dat de groeiende wereldbevolking fraude in de hand zal werken. In 2050 is 70 procent meer voedsel nodig. Als grondstoffen schaarser worden, wordt de prikkel om te frauderen groter, omdat er meer economisch gewin is.

Waarde certifceringsprogramma’s beperkt

Europa kent een woud aan certificeringsprogramma’s om de oprukkende voedselfraude te bestrijden. Vaak zijn deze ook nog gekoppeld aan consumentenkeurmerken. De jaarlijkse kosten voor deze programma’s zijn enorm voor een (internationale) voedselproducent kan dit oplopen tot tientallen miljoenen euro per jaar – terwijl de toegevoegde waarde om een aantal redenen beperkt is.

Ten eerste is het twijfelachtig of al die certificeringsprogramma’s daadwerkelijk leiden tot een echte transformatie. Veelal komen dergelijke programma’s tot stand via een onderhandelingsproces tussen bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties. Daardoor werken ze suboptimaal.

Ten tweede gaat veel informatie over kwaliteit en kenmerken van producten verloren. De boer wordt gecertificeerd en ook zijn tomaten, maar tijdens de reis van de tomaat – van transporteur naar koelcel naar tomatensoepfabrikant – gaat de overdracht van certificaten vaak verkeerd.

Afhankelijkheid is historische weeffout

Het derde probleem is het rotsvaste geloof in de mythe van onafhankelijke beoordeling. Er is nog teveel onderlinge afhankelijkheid in de wereld van voedselcertificering en levensmiddelenindustrie. Dat is een historische weeffout.

Ten slotte zijn de huidige systemen om producten te traceren en terug te kunnen roepen nooit ontwikkeld met het doel om de volledige voedselketen transparant te maken. Traceerbaarheid is van groot belang voor voedselveiligheid. Echter, de huidige traceersystemen kijken hooguit één schakel terug en één schakel vooruit in de keten.

Rijp voor disruptie

Certificering in de voedselindustrie is rijp voor disruptie. Door gebrek aan betrouwbare informatie in de voedselketen hebben we te weinig grip op wat we eten en drinken. Bedrijven weten in grote lijnen wat hun directe leveranciers doen, maar hebben vaak geen idee wat daarvoor in de keten gebeurt. Om het vertrouwen van consumenten terug te winnen moet de voedselindustrie experimenten met nieuwe technologieën zoals blockchain.

Blockchain technologie

Anders dan het huidige certificeringssystemen gaat een op blockchain gebaseerd systeem niet uit van ‘vertrouwen’. Integendeel, het omarmt juist ‘wantrouwen’. Dat klinkt gek, maar vormt juist de kracht. De controle in het register geschiedt niet door een centrale instantie, maar via een netwerk van gebruikers in een blockchain. Pas als een transactie, inclusief relevante gegevens over kwaliteit, tijden en eigenaren, door het netwerk als betrouwbaar wordt bestempeld, wordt deze uitgevoerd. Het overzicht van transacties dat hierdoor ontstaat, creëert het onderlinge vertrouwen. Iedere deelnemer in het netwerk bezit een volledige kopie van de blockchain. De reis die een voedingsmiddel aflegt, wordt daarmee transparant gemaakt – van boer tot bord.

Nederland gidsland

Is dit een utopie? Wij zijn overtuigd van niet. Waar de huidige voedselveiligheidssystemen tot nu toe falen, kan blockchain de oprukkende internationale voedselfraude wel een halt toeroepen. Mits de voedingsindustrie de handen ineen slaat. Nederland, met zijn hoogwaardige technologie en wereldspelers in de levensmiddelensector, is bij uitstek geschikt om de rol als gidsland op zich te nemen.

Hans Schoolderman en Jeroen B. van Hoof zijn als specialist in respectievelijk voedselintegriteit en blockchain verbonden aan PwC, hans.schoolderman@nl.pwc.com