Onvoldoende eiwit in het dieet en weinig fysieke activiteit dragen daaraan bij. Na ons zeventigste kunnen we jaarlijks tot drie procent spiermassa verliezen. Uit onderzoek blijkt dat de consumptie van voldoende eiwit in combinatie met krachttraining dit proces kan vertragen.

De gemiddelde Nederlandse oudere haalt meestal het aanbevolen gehalte van 0,8 gram eiwit per kilogram lichaamsgewicht per dag. Ouderen in verpleeghuizen heb – ben volgens wetenschappelijke reviews de laagste eiwitinname. Tien procent van zelfstandig wonende en fragiele ouderen en 35 procent van ouderen in verpleeghuizen eten minder eiwit dan de gemiddelde aanbevolen dagelijkse hoeveelheid van 0,7 gram per kilogram lichaamsgewicht (Tieland et. al, 2012 & Tieland et al 2015).

Er is echter wetenschappelijke consensus dat de eiwitinname van ouderen moet liggen tussen de 1 en 1,2 g/kg om sarcopenie te vertragen (EU Geriatric Medicine Society, European Society for Clinical Nutrition and Metabolism). Als dit gehalte als minimum wordt gezien, dan haalt slechts 55 procent van de zeer actieve en fitte ouderen, bijvoorbeeld deelnemers aan de Nijmeegse Vierdaagse, de inname van 1g/kg bw/dag. Slechts 34 procent haalt de inname van 1,2 g/kg/dag (ongepubliceerde data, prof. Hopman)

ProMuscle

Het onderzoek ProMuscle startte als TIFNproject in 2006. FrieslandCampina was er vanaf het begin bij betrokken. De studie onderzocht hoe leeftijdgerelateerd verlies van spiermassa en kracht met behulp van extra eiwitinname en krachttraining kan worden tegengegaan. De fragiele ouderen bleken al binnen 24 weken een verbetering van spiermassa (1,3 kg meer), spierkracht (40 procent verbetering) en fysiek functioneren te kunnen bereiken (Tieland et al 2012). Deze succesvolle klinische trial werd in 2015 aangepast aan een realistische setting, samen met medewerkers uit de gezondheidszorg, wetenschappers en ouderen. Dit resulteerde in protocollen die door fysiotherapeuten en diëtisten kunnen worden gebruikt. De tweede fase van het onderzoek vond plaats in Harderwijk met 25 thuiswonende ouderen. Deze doelgroep kreeg onder begeleiding van fysiotherapeuten twee maal krachttraining. Diëtisten adviseerden de proefpersonen hoe ze hun eiwitinname konden verhogen door consumptie van zuivelproducten. Dit jaar wordt het project uitgerold met vier zorgorganisaties over verschillende gemeentes in Gelderland. Het moet blijken of de resultaten van het aangepaste programma even effectief zijn als die in de klinische setting.

Moment van eiwitconsumptie

Behalve de hoeveelheid is ook het consumptiemoment van eiwit belangrijk. Spieraanmaak is een verzadigend proces. Dat betekent dat ons lichaam een beperk – te hoeveelheid eiwit kan gebruiken. Ons lichaam kan eiwit niet opslaan ‘voor later’ zoals met vet en koolhydraten. Als we te veel eten gedurende één maaltijd zal het overschot aan eiwit door de nieren worden afgebroken tot ureum of als energiebron worden gebruikt en niet voor de opbouw van spiermassa. Het is daarom belangrijk om genoeg eiwit te eten – ongeveer 25 gram per maaltijd – gedurende de dag tijdens belangrijke maaltijden zoals ontbijt, lunch en diner en na het sporten en wellicht ook voor het slapen gaan. De meeste ouderen blijken echter te weinig eiwit tijdens ontbijt en lunch te eten.

De bulk van het eiwit eten ze tijdens het avondeten. Uit de ProMuscle-studies bleek dat door verbetering van de eiwitconsumptie tijdens ontbijt en lunch in combinatie met krachttraining de spierkracht en fysiek functioneren van de deelnemende ouderen flink verbeterden.

Educatie

FrieslandCampina heeft een uitgebreid portfolio aan eiwitrijke producten zoals yoghurt, kwark en kaas. Uit een studie uitgevoerd in samenwerking met Wageningen UR bij de NoordWest-Veluwe Zorggroep bleek dat de oudere consument deze producten goed waardeerde. Het probleem blijkt niet het gebrek aan eiwitrijke producten, maar de kennis over wat gezond voor hen is. We moe – ten focussen op educatie – niet alleen van consumenten, maar ook van zorgprofes sionals en de sociale omgeving van de ouderen. En meer dan op productontwikkeling.

In de nieuwe fase van het ProMuscleonderzoek – ProMuscle in Practice – is dit het doel, door de (kosten)effectiviteit van de combinatie van voeding en beweging aan te tonen. Samen met wetenschappelijke partners (WUR, UMC Utrecht), zorgverzekeraars (Zilveren Kruis), gezondheidsorganisaties, Alliantie Voeding, InnoPastry, gemeentes en GGD willen we de kennis overdragen aan zoveel mogelijk ouderen en gezondheidsmedewerkers. En we willen toch ook een concept of blauwdruk maken die een zorgorganisatie of een gemeente dan meer op maat kan toepassen.

Implicaties

Wetenschappelijk zijn de verbeteringen gemakkelijker aan te tonen bij fragiele ouderen, maar de gunstige effecten van eiwitrijke voeding in combinatie met krachttraining gelden voor iedereen. Zo liet eerder onderzoek van Friesland- Campina samen met Hogeschool van Arnhem en Nijmegen en Maastricht University zien dat onder sporters de eiwitinnames een vergelijkbaar patroon hebben als dat onder ouderen (Gillen et al 2016). Als we jonger starten met deze principes, kunnen we het probleem mogelijk in zijn geheel voorkomen dan het later in het leven proberen om te keren. Naar mijn mening is het alleen een kwestie van tijd totdat de overheid de richtlijnen voor eiwitinname door ouderen zal verhogen. Er is genoeg bewijs dat onze spie – ren meer eiwit nodig hebben naarmate we ouder worden. Ook zou bij het advies rekening moeten worden gehouden met de kwaliteit van het eiwit alsook het innamepatroon.