De entree met zakelijk witte natuursteen loopt over in een industriële roestvrijstalen trap. Dan een gang met tapijt. Aan het einde ligt de werkkamer waar Dirk Balfoort, director R&D/QA en Rick Kirpestein, director Innovation, samen resideren. Papieren worden van tafel geveegd en ik krijg een mok koffie met een koe erop. Kievit is tenslotte een werkmaatschappij van Friesland Foods. Zelf nemen ze een plastic bekertje – nuchterheid is standaard hier – en steken gretig van wal.

Ontstaan
Opgericht in 1894 in Numansdorp begon Kievit in 1979 in Meppel met sproeidrogen. In de marge van de grote zuivelondernemingen maakte men kalvermelkvervangers op basis van plantaardige oliën. Dat was het begin van de encapsulatie van ‘hoog’ vet (tot 80%). “In die tijd werkte de fabriek met een planningswindow van zes weken”, vertelt Balfoort. “Daar stond tegenover dat Kievit niet vast zat aan de verwerkingsverplichting van één grondstof zoals de zuivelcoöperaties.” De fabriek moest het duidelijk niet hebben van ‘commodities’ maar van specialiteiten en flexibiliteit. Ze moest snel kunnen inspelen op ontwikkelingen, relatief kleine hoeveelheden kunnen maken en vlot kunnen omschakelen.

Om dit te bewerkstelligen, investeerde de onderneming sinds de jaren tachtig in de filtermattechnologie (zie kader). Bij conventionele sproeidroogtorens is de valtijd van de druppels de beperkende factor bij de droogcapaciteit. Bij de filtermatdroger valt het poeder op een lopende band (de filtermat) die langs verschillende segmenten voert waar de luchtstroom en temperatuur precies kunnen worden ingesteld. Zo krijgt men een flexibele droogtijd en variabele procescondities.
Haar flexibiliteit stelde Kievit in staat op deze business-to-business markt verder uit te breiden met poeders voor crèmesoepen, bakkerij-ingrediënten, koffiecreamers, cappuccinoschuimers et cetera. Kirpestein: “We werken stapsgewijs aan een concept en brengen dat steeds terug naar de klant. Alle goede dingen beginnen met een gesprek.”

Opschalen
Kievit ontwikkelt haar producten in afstemming met klantgroepen of in overleg met internationale voedingsmiddelenproducenten. Dat betekent dat ze kleine batches moet kunnen testen en vlot opschalen. In een gewone droger is één run zo vijf ton. Daarom beschikt het bedrijf over een filtermatproeffabriekje. Een rondleiding leert dat de proefmachine nog altijd drie verdiepingen hoog is. “Je kunt er runs van zo’n 300 kilo mee maken”, legt Balfoort uit. “Maar het grootste voordeel is dat de schaalcondities goed te regelen zijn. Je kunt er een proces mee simuleren dat je later in een grote sproeitoren uitvoert. Daarmee is ‘upscaling’ en ‘downscaling’ voor ons goed mogelijk. En als een klant een marktproef wil doen, maken we hier eerst een kleine hoeveelheid.”

In 1999 werd het bedrijf onderdeel van Friesland Foods en sindsdien maakt het gebruik van de corporate research van het moederbedrijf in Deventer. Balfoort: “Kijk, als we bijvoorbeeld meer fundamentele kennis over een bepaald eiwit willen hebben, gaan we naar onze collega´s in Deventer. Onze expertise in Meppel zit in procestechniek en toegepaste receptuurtechnologie. Naast levensmiddelentechnologen lopen hier gelukkig ook mensen rond met ‘Fingerspitzengefühl’. Die ruiken en voelen aan een poeder waar ze de machine moeten bijstellen. Heel belangrijk bij het opschalen.”

Innovatieve ideeën
Ook de interne bedrijfscultuur is geënt op innovatie. Enthousiast toont Kirpestein een geautomatiseerd systeem om ideeën te kunnen evalueren. “Ons probleem is niet een gebrek aan ideeën, maar hoe we goede keuzes maken. Dit systeem helpt een medewerker om eerst zijn idee te omschrijven: wat is het nut voor onze directe klant, wat is de functionaliteit voor de consument, hoeveel tijd kost het ontwikkelen? In workshops hebben we een vaste set criteria ontwikkeld waarmee we elk idee beoordelen. Als het wordt goedgekeurd, kan een medewerker of een team ermee aan de slag. Daarna volgt elke twee weken een evaluerend overleg in het innovatieteam.”

Een idee behelsde een koud oplosbaar schuimend poeder. De trend naar iced drinks vroeg om een schuimer voor onder de 5°C. Het bedrijf had al wel een koud oplosbare creamer maar geen schuim. Kievit ontwikkelde een ingrediënt/procescombinatie en vroeg patent aan. Balfoort:”We doen zaken met grote bedrijven, onder meer in Japan. Daar verbazen ze zich er soms over dat wij zo weinig patenten hebben.” Kirpestein, lachend: “Maar wij leren veel van de patenten van anderen. Een patent aanvragen heeft strategisch gezien enkel zin als onze vinding in een eindproduct valt aan te tonen.”

Geëncapsuleerd omega-3
Niettegenstaande het succes kijkt het bedrijf verder over de horizon naar verrijkte voeding (enhanced nutrition). Omega-3-vetzuren zitten in onder andere vette vis. Ze staan in de belangstelling vanwege hun positieve effect op de gezondheid. Het probleem met omega-3-vetzuren in voedingsmiddelen is dat de meervoudig onverzadigde vetzuren snel kunnen oxideren.

Het Meppelse bedrijf meende met haar technologie van micro-encapsulatie de oxidatie van gezonde vetzuren te kunnen tegengaan. Door te spelen met de matrix en droogcondities kon de porositeit van het poeder verder worden teruggedrongen. Dit werd gecombineerd met het gebruik van suikeralcoholen als zuurstofvanger. De producten, verkrijgbaar onder de groepsnaam Vana Sana, zijn minstens twee jaar houdbaar.

Vele studies wijzen op een scala aan positieve effecten van omega-3-vetzuren op de hersenen, bij reuma, depressies, ADHD, hart- en vaatziekten, et cetera. “Ik heb een database met ongeveer 1.500 artikelen op dit gebied, maar er is geen ‘conclusive evidence’. Op de Europese markt gebeurt er dus weinig mee. De Amerikaanse FDA is positiever en staat de claim ‘may reduce risk of coronary heart disease’ toe. De grootste groeimarkt op dit gebied is Azië. Een onderzoek onder zwangere vrouwen en kinderen tot zes maanden die omega-3-vetzuren kregen ten opzichte van een groep die nooit vis at, toonde een significant verschil aan in hersenvolume. “Azië is een prestatiemaatschappij dus men gebruikt onze Vana Sana-formuleringen in instant babyvoeding”, aldus Kirpestein.

Niche
Vana Sana is voor het bedrijf een nichemarkt, al is die de afgelopen drie jaar met sprongen gegroeid. De consumptie van functional foods in Europa is nog relatief beperkt. Met omega-3-melk heeft Puleva in Spanje een klinkend resultaat geboekt. En met Vana Sana is een verrijkt product als omega-3-brood mogelijk. “Maar je moet leren denken als de consument”, aldus Kirpestein. “Laatst vroeg een bakker aan ons waarom hij omega-3 in zijn toch al gezonde brood zou doen. Het is nog duur ook. Kijk, dan moeten wij iets in ons achterhoofd hebben: ‘Wat als je nou crackers voor zwangere vrouwen maakt?'” De markt start bij producenten die voor de consument herkenbare en gezonde merkproducten verkopen, onderkennen ze bij Kievit.