Dit blijkt uit het jaarlijkse RASFF rapport van 2019 dat recentelijk werd gepubliceerd. Het Rapid Alert System for Food and Feed (RASFF) is een Europees systeem waarin meldingen worden gemaakt van overtredingen en gezondheidsrisico’s in de voedingsmiddelenindustrie.

meldingen RASFF

Soorten meldingen

Er zijn verschillende soorten RASFF meldingen:

Alert: een voedingsmiddel, diervoeder of voedselcontactmateriaal vormt een serieus risico voor de volksgezondheid en snelle actie is vereist (recall, voedselveiligheidswaarschuwing)
Information for follow-up / attention: een voedingsmiddel, diervoeder of voedselcontactmateriaal vormt een beperkt risico waarbij geen snelle actie nodig is
Border rejection: producten worden aan de Europese grens niet toegelaten tot de Europese Unie vanwege gezondheidsrisico’s of andere serieuze risico’s
News: alle voor de voedingsindustrie relevante informatie over voedselveiligheid dat niet in de vorm van een alert, informatie of grensweigering is gecommuniceerd

RASFF: ‘Voedselveiligheidswaarschuwingen in 2018 met 19% toegenomen’

Totale RASFF meldingen

In 2019 kwamen er in totaal 4118 meldingen binnen bij RASFF. Daarvan waren 1173 een alert, 546 meldingen aangaande informatie voor follow-up, 882 meldingen aangaande informatie voor attentie, 1499 grensweigeringen en 18 nieuwsmeldingen. Het aantal alert meldingen steeg met 5 procent ten opzichte van het jaar ervoor. Daarmee stijgt het aantal alerts voor serieuze gezondheidsbedreigingen voor het zesde jaar op een rij. Deze 4118 meldingen leidde tot 10388 follow-up meldingen vanuit verschillende landen. De top 5 van landen die de meeste meldingen maakte ziet er als volgt uit:

Duitsland 534 meldingen
Engeland 387 meldingen
Nederland 378 meldingen
Italië 377 meldingen
Spanje 279 meldingen

Consolidatie

“5 jaar geleden mocht ik voor het laatst mijn visie op het volgende jaar geven en zoals het een leverancier van geautomatiseerde kwaliteitssystemen betaamd, was mijn voorspelling natuurlijk: “nog meer automatisering, real–time informatievoorziening”. Uiteindelijk zijn door de Covid-19 perikelen in 2020 vele meters op dit thema gemaakt en kan QAssurance opgaan voor een FD Gazelle nominatie.

Voor de visie op 2021 is het belangrijk om te leren van de afgelopen 2 jaar. Er heeft grote consolidatie plaatsgevonden onder de toeleveranciers van voedingsbedrijven. Vooral op het gebied van dienstverleners zijn wereldwijd opererende bedrijven en investeerders actief geweest met het opkopen van Nederlandse bedrijven: koelhuizen, ongediertebestrijders, leveranciers van schoonmaakproducten, softwarebedrijven, machineproducenten en laboratoria. Omdat het hier dezelfde soort bedrijven betreft spreekt men van horizontale integratie. Afgelopen kwartaal zijn TNO Triskilion en de NMI ook overgenomen.

De laboratoria zijn nog een stapje verder gegaan door ook verticaal te integreren: het opkopen en samenvoegen van gefragmenteerd opererende adviesbureaus op het gebied van voedselveiligheid en automatisering. Door deze consolidatie onder dienstverleners wordt de keuzevrijheid van voedingsbedrijven beperkt en dit brengt veel issues met zich mee. Het voedingsbedrijf is vaak de kleinste partij in de keten. Goede afspraken en contracten zijn nodig om risico’s en continuïteit te borgen!”

Visie van Cees van Elst, iMIS Food Global manager bij QAssurance

Top 10 voedselveiligheidsmeldingen

De top 10 voor de voedselveiligheidsmeldingen in het RASFF systeem in 2019, bestaande uit meldingen aangaande producten vanuit de Europese lidstaten, ziet er als volgt uit:

Salmonella
Listeria monocytogenes
coli
Norovirus
Melk (allergeen)
Gluten (allergeen)
Soja (allergeen)
Metaaldelen
Glasdelen
Plasticdelen

De bovenstaande top 10 aan meldingen is onder te verdelen in drie categorieën: pathogene micro-organismen (1-4), allergenen (5-7) en vreemde delen (8-10).

Top 10 meldingen RASFF

De listeria-recall van Offerman vanuit verschillende oogpunten

Pathogene micro-organismen

Het totaal aantal meldingen voor pathogene micro-organismen was 575 in 2019. In deze categorie is een stijging te zien van 17 procent ten opzichte van 2018. De meeste meldingen in deze categorie werden gemaakt voor salmonella, namelijk 371. Dit is een stijging van 51 procent ten opzichte van het jaar ervoor. Salmonella kwam het meest voor in vleesproducten, met name gevogelte. 155 meldingen kwamen binnen voor Listeria monocytogenes, het meest gevonden in koud gerookte vis en kant-en-klare vleesproducten. Voor E.coli werden 32 meldingen gedaan, met name in koude vleesproducten en kaas. Ten slotte kwamen er 17 meldingen binnen voor het norovirus, met name in oesters. Voor het norovirus is dit een daling van 64 procent ten opzichte van 2018.

Allergenen en vreemde delen

In totaal kwamen er 194 meldingen binnen bij RASFF voor allergenen in 2019. Dit is een stijging van 30 procent ten opzichte van het vorige jaar. De meeste meldingen werden gemaakt voor de allergenen melk, gluten en soja. Vooral ontbijtgranen en bakkerijproducten werden teruggeroepen vanwege aanwezigheid van ongewenste allergenen. Voor vreemde delen werden in totaal 137 meldingen gemaakt. Hierbij ging het met name om aanwezigheid van metaal, glas en plastic delen. Deze vreemde delen werden met name gevonden in gemalen bulk producten zoals ontbijtgranen en meel.

Aviko vindt steeds meer productvreemde delen tussen de aardappelen

Extra Eisen Voor Traceerbaarheid

“In 2021 zal een belangrijke uitbreiding van de Food Safety Modernization Act (FSMA) in de Verenigde Staten plaatsvinden, aangaande verbeteringen in de traceerbaarheid van zogenaamde high-risk voedingsmiddelen. De nieuwe eisen hebben vooral betrekking op het detail van de gegevens die moeten worden vastgelegd, alsook de eis dat deze in een elektronisch doorzoekbaar systeem opgeslagen zijn.

Op dit moment is het slechts een conceptwetsvoorstel, maar de FDA zet alles op alles om deze wet voor midden 2021 door het congres van de VS te loodsen en meteen in te laten gaan. Nu zou je kunnen denken: “Dat is nogal ver van mijn bed.” Maar niets is minder waar! FSMA is niet alleen van toepassing op de voedingsmiddelenindustrie in de VS, maar is ook van toepassing op alle toeleveranciers buiten de VS en hun toeleverketens. Dit betekent dat de extra eisen qua traceerbaarheid voor een veel groter aantal bedrijven, buiten de VS, direct van toepassing wordt in 2021.

Daarnaast hebben we met andere aspecten van FSMA gezien dat deze behoorlijk snel opgenomen worden in extra eisen in de GFSI certificerende schema’s. Zo hebben we de afgelopen jaren al extra eisen opgenomen zien worden met betrekking tot voedselfraude – een direct gevolg van FSMA.”

Visie van Rob Kooijmans, co-founder & CEO van het Food Strategy Institute

Meldingen non-EU landen

Bij RASFF kunnen ook meldingen gemaakt worden van producten uit niet Europese landen. Voor producten uit niet Europese landen werd vooral melding gemaakt van mycotoxinen en pathogene micro-organismen. Voor mycotoxinen kwamen 534 meldingen binnen bij RASFF over producten van buiten de Europese Unie. Mycotoxinen hebben meestal geen direct effect op de menselijke gezondheid, maar vormen een gevaar bij langdurige, regelmatige consumptie. Er werd vooral melding gemaakt van aflatoxinen en ochratoxine A.

Er werden 399 meldingen gedaan van pathogene micro-organismen in producten vanuit niet Europese landen. De meeste meldingen kwamen binnen voor salmonella besmettingen. Daarnaast kwamen er 253 meldingen binnen bij RASFF voor aanwezige pesticide residuen in producten van buiten de EU. Hierbij ging het voornamelijk om groente en fruitproducten, en de meeste meldingen kwamen binnen voor het pesticide chlorpyrifos dat in de EU niet meer gebruikt mag worden. 188 van deze 253 meldingen hebben betrekking op het weigeren van producten aan de grens.

Nederland en RASFF

Nederland deed in 2019 in totaal 378 meldingen bij RASFF. Dit is minder dan in 2018, toen er 456 meldingen werden gedaan door Nederland. In 2019 deed Nederland de meeste meldingen van mycotoxinen (144). Nederland deed daarmee van alle landen de meeste meldingen van mycotoxinen. Daarna volgden pathogene micro-organismen (118) en allergenen (27). Qua producten maakte Nederland de meeste meldingen van noten en zaden (153), op de tweede plek gevolgd door gevogelte vleesproducten (30) en op de derde plek door vlees en vleesproducten anders dan gevogelte (27).

Voedselveiligheidsrisico’s aanpakken: WGS traceert persisterende listeriastammen en Ketenborging.nl moet internationaal

Vijf trends in voedselveiligheid voor 2021

Covid-19 begon in een omgeving waar dieren en mensen in nauw contact met elkaar komen. Gezond personeel bleek cruciaal om voedselproductie voort te zetten. In 2021 kunnen we toepassen wat we in 2020 hebben geleerd over werkomgevingen die gevaarlijk voor mensen kunnen zijn.
Het effect van contact tussen dieren en mensen en daaruit volgende zoönosen zullen in 2021 veel aandacht krijgen.
Het blijft ook in 2021 noodzakelijk voor wetenschappers om goed te onderzoeken hoe lang het Sars-Covid-2 virus actief kan blijven op voedseloppervlakken, verpakkingen en oppervlakken in productielocaties. We moeten er zeker van blijven dat het virus niet door voedsel wordt overgebracht.
Laboratoriumtechnologie, vooral die van whole genome sequencing (WGS), zal steeds wijder toegepast worden.
We zullen ook in 2021 uitbraken zien waar we bekende pathogenen aantreffen in onverwachte grondstoffen, zoals diepvriesfruit, salades en groente. De mogelijkheid overal bijna alles te kunnen telen in combinatie met voedselveiligheidsrisico’s blijft ook in 2021 een zwakke schakel.

Visie van Simone Hertzberger, Hoofdredacteur VMT Nieuwsbrief VoedselVeiligheid

Bron: Ben Embarek, INFOSAN-WHO, International Association for Food Protection (IAFP)

Belangrijke rol WGS

Whole Genome Sequencing (WGS) heeft bij vele door voedsel overgedragen uitbraken een grote rol gespeeld. WGS is een DNA-techniek die verschillende uitbraken aan elkaar kan linken en in sommige gevallen zelfs kan terugleiden naar het productiebedrijf waar het ontstaan is. Zo is in 2019 een uitbraak van salmonella Poona gevonden in drie verschillende lidstaten: Frankrijk, België en Luxenburg. De salmonella is gevonden in zuigelingenvoeding en door WGS gelinkt aan hetzelfde product.

dna-312438_1280 In maart vorig jaar veroorzaakte verschillende koud-gerookte visproducten een uitbraak van listeria monocytogenes. In Denemarken, Estland, Finland, Frankrijk en Zweden werden mensen ziek van de met listeria besmette visproducten, wat leidde tot vijf doden. Door WGS konden deze uitbraken aan elkaar gelinkt worden en konden de besmette visproducten herleid worden naar één specifieke visproducent in Estland.

Een ander wel bekend voorbeeld is de uitbraak van listeria monocytogenes in kant-en-klare vleesproducten uit Nederland. Deze uitbraak begon in Nederland met een melding van 18 besmettingen. Daarna volgde ook België met twee besmettingen, die via WGS als identiek werden bestempeld. De producten werden via WGS teruggeleid naar de Nederlandse producent Offerman, die vervolgens een grootschalige recall deed van haar kant-en-klare vleesproducten in zes landen (Nederland, België, Duitsland, Luxemburg, Spanje en Engeland). Deze uitbraak leidde tot een sluiting van de productielocatie van Offerman.

NVWA legt uit: ‘WGS speelde nooit eerder zo’n grote rol’

In september 2019 werd vanuit verschillende Europese landen melding gedaan van een uitbraak van salmonella in Poolse eieren. De eerste melding kwam vanuit Oostenrijk. Daarna meldde zowel Duitsland, Ierland, Nederland, Noorwegen, Engeland en Zweden besmettingen die erg leken op de melding vanuit Oostenrijk. Via WGS werden deze uitbraken aan elkaar gelinkt en teruggeleid naar één batch eieren van één specifieke Poolse boerderij die de batch in de verschillende landen had afgezet.

Soorten meldingen

Lees ook:

RASFF: ‘Voedselveiligheidswaarschuwingen in 2018 met 19% toegenomen’

Totale RASFF meldingen

Consolidatie

Top 10 voedselveiligheidsmeldingen

Lees ook:

De listeria-recall van Offerman vanuit verschillende oogpunten

Pathogene micro-organismen

Allergenen en vreemde delen

Lees ook:

Aviko vindt steeds meer productvreemde delen tussen de aardappelen

Extra Eisen Voor Traceerbaarheid

Meldingen non-EU landen

Nederland en RASFF

Lees ook:

Voedselveiligheidsrisico’s aanpakken: WGS traceert persisterende listeriastammen en Ketenborging.nl moet internationaal

Vijf trends in voedselveiligheid voor 2021

Belangrijke rol WGS

Lees ook:

NVWA legt uit: ‘WGS speelde nooit eerder zo’n grote rol’