Op etiketten van voorverpakte levensmiddelen zijn verschillende uitingen over allergenen te vinden (zie kadertekst). Naast vier veel voorkomende vormen bestaat er ook nog een vijfde vorm van allergeneninformatie. Dit is de aanvullende allergiewaarschuwing. Hierbij wordt gewaarschuwd voor een mogelijke allergische reactie op één van de ingrediënten, welke niet tot de veertien wettelijke allergenen behoort. Bijvoorbeeld omdat het ingrediënt als nieuw allergeen beschouwd wordt of omdat kruisreacties met één van de veertien wettelijke allergenen bekend zijn.

Kruisreactie

Als iemand allergisch is voor een bepaalde stof, is het mogelijk dat ook allergische reacties optreden bij andere stoffen waarvan de eiwitten erg op elkaar lijken. De antistoffen van het afweersysteem herkennen dan de vergelijkbare eiwitten op dezelfde manier. Dit verschijnsel heet kruisreactie. Vaak treedt dit op bij planten uit dezelfde botanische familie. Denk aan amandel en abrikozenpitten of cashew en roze peper. Bij allergenenanalyses waarbij gebruik gemaakt wordt van antistoffen, zullen abrikozenpitten een positieve uitslag geven in een amandelanalyse en roze peper in een cashweanalyse.

Maar soms ligt het minder voor de hand. Zo vertonen veel mensen met hooikoorts (pollenallergie) allergische reacties op appel. De eiwitten in pollen lijken erg op de eiwitten in appel. Bij kruisreactie wordt een ingrediënt van een product door het afweersysteem herkend als een ander allergeen. Kruisreactie is dus iets anders dan kruisbesmetting.

Er zijn vijf deelgebieden van allergeneninformatie op een etiket te onderscheiden. Dit zijn:

Ingrediëntenlijst waar de allergene ingrediënten afwijkend vermeld zijn. In het voorbeeld in hoofdletters. In verordening(EU) 1169/2011 zijn veertien stoffen beschreven waarvoor dit geldt.
Vrij-van-claims, zoals glutenvrij of lactosevrij. Aan de claim ‘glutenvrij’ zijn wettelijke regels verbonden. Deze zijn opgenomen in uitvoeringsverordening (EU) 828/2014.
Samenvatting (ook wel allergenenbox genoemd) met een korte opsomming van de allergenen uit de lijst met ingrediënten. Deze wordt op vrijwillige basis geplaatst.
Allergenenwaarschuwing (PAL) voor mogelijke kruisbesmetting met allergenen. Dit zijn allergenen die per ongeluk in het product terecht gekomen kunnen zijn.
Aanvullende allergiewaarschuwing voor nieuwe allergenen of kruisreacties.

Novel Foods

De Europese Novel Foods Verordening (EU-verordening 2015/2283) regelt de toelating van voedingsmiddelen die vóór 1997 niet gangbaar waren in de Europese Unie. Het gaat over nieuwe voedingsmiddelen (novel foods) of voedingsmiddelen geproduceerd met nieuwe technologie. Novel foods moeten beoordeeld worden op veiligheid bij het verlenen van toestemming voor gebruik in voedingsmiddelen. Bij het goedkeuringsproces wordt onder andere gekeken naar allergeniciteit en kruisreacties.

Raapzaadeiwit

Raapzaadeiwit is één van deze novel foods. De wettelijke definitie van het product is “een waterig eiwitrijk uittreksel van raapzaadkoek uit niet-genetisch gemodificeerde Brassica napus L. en Brassica rapa L.” Het gaat om eiwitten uit koolzaad én raapzaad, dus niet om raapzaadolie. In het goedkeuringsproces is geconstateerd dat raapzaad allergische reacties kan veroorzaken bij mensen die allergisch zijn voor mosterd. Daarom is wettelijk vastgelegd in uitvoeringsverordening (EU) 2018/1023 dat een aanvullende allergiewaarschuwing vermeld moet worden op het etiket.

Er staat geen waarschuwingstekst voor schaaldieren en huisstofmijt op het etiket. De wormen zelf worden als allergeen bestempeld met een vermelding van het allergeen in vierkante haken achter het ingrediënt. Dit is niet juist. Bovendien worden de termen weekdieren en schaaldieren door elkaar gehaald. In het Engels en Duits worden schaaldieren vermeld, in het Nederlands worden weekdieren vermeld en in het Frans helemaal niets.

Hierbij moet vermeld worden dat raapzaadeiwit allergische reacties kan veroorzaken bij consumenten die allergisch zijn voor mosterd. Deze waarschuwing moet in de onmiddellijke nabijheid van de lijst van ingrediënten vermeld staan. In de praktijk worden deze waarschuwingen niet op etiketten aangetroffen. Veel fabrikanten en ook leveranciers zijn niet op de hoogte van deze regelgeving of gaan ervan uit dat de bepaling niet voor hen geldt. Bijvoorbeeld bij gehydrolyseerd raapzaadeiwit, dat veel gebruikt wordt in kruidenmixen. Hydrolyse tast eiwitten aan en kan daardoor ook impact hebben op de allergeniciteit. Het is onduidelijk of de novel foods-beoordeling van raapzaadeiwit – en daarmee de aanvullende allergiewaarschuwing – ook geldt voor gehydrolyseerd raapzaadeiwit of dat hiervoor aparte toestemming nodig is. Deze vraag is ingediend bij het Deskundigenoverleg Etikettering Levensmiddelen van het Regulier Overleg Warenwet (ROW-DEL).

Krekels en meelwormen

Het gebruik van insecten, zoals krekels en meelwormen, op de westerse voedingsmarkt is betrekkelijk nieuw. Uit diverse onderzoeken blijkt dat veel consumenten met een allergie voor schaaldieren en huisstofmijt ook reageren op insecten. Die zijn nog niet beoordeeld als novel food maar verschillende aanvragen lopen nog. Voor de eetbare insecten die momenteel gedoogd worden, zijn in verschillende Europese lidstaten nationale bepalingen van kracht.

Hier is op een correcte manier een waarschuwing voor schaaldieren en mijten vermeld als aanvullende waarschuwing en met een icoon.

In België heeft het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV) een specifieke tekst voor een aanvullende allergiewaarschuwing op het etiket verplicht gesteld. Deze luidt: “Personen die allergisch zijn voor schaal- en schelpdieren en/of huisstofmijt zouden allergisch kunnen reageren op de consumptie van insecten”.

Het International Platform of Insects for Food and Feed (IPIFF) adviseert in zijn recent verschenen “Guidance for the provision of food information to consumers – Edible insect-based products” om een vergelijkbare waarschuwing op de verpakking te zetten. Deze waarschuwingen worden ook op producten gezien. Sommige fabrikanten kiezen er echter voor om, bij gebruik van insecten in een product, schaaldieren en/of weekdieren als allergeen te vermelden. Dit is niet correct en verwarrend.

Kanariezaad

Canada heeft kanariezaad beoordeeld als novel food voor menselijke consumptie. Kanariezaad (Phalaris canariensis L.) is voornamelijk bekend als vogelvoer, maar kan ook gebruikt worden als meel of vlokken voor menselijke voeding. Het staat ook bekend onder de (Spaanse) naam alpiste. Kanariezaad is glutenvrij maar heeft een specifiek eiwit dat lijkt op één van de andere tarwe-eiwitten. Voor mensen met coeliakie levert het product geen risico’s op, maar voor mensen met een tarwe-allergie mogelijk wel.

[intermezzo:1]

Daarom moet in Canada een aanvullende allergiewaarschuwing op het etiket vermeld worden bij gebruik van kanariezaad als ingrediënt: “may not be suitable for consumers with a wheat allergy”. Kanariezaad is vreemd genoeg in Europa niet als novel food beoordeeld. Het ingrediënt wordt ook hier in voedingsmiddelen gebruikt. Op etiketten, onder andere van alpistedrank, worden echter geen waarschuwingen geplaatst.

Erwten

Erwten worden in toenemende mate gebruikt in de voedingsmiddelenindustrie. Niet alleen het eiwit wordt gebruikt voor plantaardige voeding maar ook erwtenzetmeel, bijvoorbeeld bij producten als drop en ijs. Het aantal meldingen van allergische reacties op erwt neemt toe.

Erwteiwit wordt duidelijk vermeld in de lijst met ingrediënten. Er wordt een aanvullende allergiewaarschuwing gebruikt. Hierbij wordt het risico op erwtenallergie benoemd maar niet de kruisallergie met pinda.

Verschillende leveranciers van erwteneiwit en ook de Engelse patiëntenorganisatie Anaphylaxis Campaign adviseren om erwtingrediënten duidelijk te etiketteren. Zij raden aan de herkomst van het ingrediënt te vermelden in de lijst met ingrediënten. Dus niet als ‘zetmeel’ maar als ‘erwtenzetmeel’.

Daarnaast raden sommige leveranciers aan om een aanvullende allergiewaarschuwing te hanteren voor erwt of zelfs pinda. Erwten kunnen namelijk een kruisreactie geven met andere peulvruchten, waar ook pinda’s onder vallen. Voor consumenten met een pinda-allergie kan consumptie van erwt daarom een risico zijn.

Allergiewaarschuwing

Veel fabrikanten blijken niet of niet volledig op de hoogte te zijn van aanvullende allergiewaarschuwingen zoals voor raapzaadeiwit. Daarnaast is er ook onduidelijkheid over de vermelding van dit ingrediënt als het in een bewerkte vorm wordt gebruikt. Verder worden niet alle ‘nieuwe’ ingrediënten als novel food beoordeeld (kanariezaad) of zijn deze al op de markt voordat de beoordeling afgerond is (insecten).

Het gebruik van peulvruchten, zoals erwt, neemt toe.Recent kwamen al veel onverwachte toepassingen op de markt. Denk aan erwt in ijs en drop. De etikettering gebeurt niet altijd duidelijk. Hierdoor ontstaan nieuwe risico’s voor allergische consumenten. Dit is een aandachtspunt voor fabrikanten die nieuwe ingrediënten en toepassingen op de markt brengen.

Food Law Update 29 september

Er zijn momenteel vele veranderingen op gebied van allergenen (management). Zowel wettelijke als bovenwettelijke eisen zijn in ontwikkeling. Tijdens deze sessie zullen de laatste stand van zaken rondom Codex-eisen, de NVWA-interpretatie, de SimplyOK versie 3.0 en afnemerseisen worden toegelicht. Marjan van Ravenhorst van Allergenen Consultancy geeft inzicht in de veranderingen tijdens de Food Law Update op 29 september

Programma

Direct aanmelden

FLU II banner