Dit onderwerp komt aan bod op het Food Law Event op 20 juni. Klik hier voor programma en registratie.

Er zijn diverse studies verricht naar de behoefte van de consument, de haalbaarheid van verplichte etikettering voor onder meer melk, en de kosten en baten van de invoering van dergelijke maatregelen, waaronder de juridische gevolgen voor de interne markt en handel.

Veel Europese lidstaten zijn van oordeel dat nadere regelgeving gewenst is en dat die te lang op zich laat wachten. Daarom hebben diverse lidstaten de afgelopen jaren gebruikgemaakt van de mogelijkheid om een maatregel vast te stellen voor verplichte vermelding van het land van oorsprong of plaats van herkomst voor nadere specifieke typen of categorieën levensmiddelen.

Artikel 39 van de Voedselinformatieverordening geeft lidstaten deze optie als er een bewezen ver band bestaat tussen bepaalde kwaliteiten van het levensmiddel en de oorsprong of herkomst ervan. Van deze optie voor bijvoorbeeld melk, rijst, visproducten of aardappelen hebben onder meer Spanje, Griekenland, Frankrijk, Italië, Litouwen, Portugal, Roemenië, Finland en Polen gebruikgemaakt. Het merendeel van de programma’s die deze lidstaten hebben opgezet, is in eerste instantie aangekondigd als een pilot voor een bepaalde duur. Frankrijk heeft echter al aangegeven zijn pilot te verlengen.

Nederland wil harmonisering

Diverse lidstaten, waaronder Nederland, zijn echter geen voorstander van deze pilots. Zij willen dat regelgeving voor herkomstetikettering geharmoniseerd wordt. De diverse nationale maatregelen kunnen immers leiden tot een verstoring van het handelsverkeer op de interne markt.

Daarnaast wordt het er voor de producenten niet duidelijker op, want bij nationale initiatieven stelt iedere lidstaat weer andere eisen. De afgelopen jaren zijn er diverse scenario’s besproken, waaronder een verplichte herkomstetikettering voor alle producten.

Maar ook daar kleven bezwaren aan. Om kwaliteit, beschikbaarheid en prijs te garanderen, kopen diverse producenten vanwege seizoen of klimaat ingrediënten in bij leveranciers uit diverse landen. Als elke wisseling een etiketswijziging met zich meebrengt, leidt dit tot een zeer frequente aanpassing van etiketten, met alle kosten van dien. Het zou ook leiden tot prijsverhogingen voor consumenten.

Daarnaast kan het overall verplicht stellen van herkomstetikettering producenten ontmoedigen om reststromen optimaal te benutten. Uit duurzaamheidsoogpunt is dat ongunstig. Met andere woorden, over de verplichte herkomst etikettering en de toekomst ervan is het laatste woord nog niet gezegd.

Huidige regelgeving

Consumenten moeten de mogelijkheid hebben om te identificeren uit welk land een levensmiddel komt. Daarom is de aanduiding van land van oorsprong of de plaats van herkomst in bepaalde ge vallen in diverse Europese verordeningen verplicht gesteld. Bovendien bevat de Voedselinformatieverordening regels hoe te handelen wanneer het land van oorsprong of de plaats van herkomst van een levensmiddel verplicht dan wel vrijwillig vermeld wordt, maar niet gelijk is aan het land van oorsprong of de plaats van herkomst van het primaire ingrediënt. In dat kader is er ook per 1 april 2020 een nieuwe Uitvoeringsverordening (Uitvoeringsverordening (EU) 2018/775) met voorschriften van toepassing. Die beantwoordt echter niet alle vragen, waardoor er in de markt om meer guidance wordt gevraagd.

Bindende oorsprongsvoorschriften

Daarnaast gelden er op dit moment voor diverse producten bindende Europese oorsprongsvoorschriften, zoals voor honing (Verordening (EU) nr. 1308/2013), groenten en fruit (Uitvoeringsverordening (EU) nr. 543/201), vis – niet voor visproducten zoals bewerkte of bewaarde vis (Verordening (EU) nr. 1379/2013), rund en rundvleesproducten (Verordening (EG) nr. 1760/2000), olijfolie (Uitvoeringsverordening (EU) nr. 29/2012), wijn (Verordening (EU) nr. 1308/2013), eieren (Verordening (EG) nr. 589/2008 ) en ingevoerd pluimvee (Verordening (EG) nr. 543/2008).

Verder gelden er bijvoorbeeld etiketteringsvoorschriften voor herkomst die zijn vastgesteld in Europese verordeningen om streekproducten te beschermen tegen namaak (Verordening (EG) nr. 509/2006). Naast de verplichte herkomstetikettering staat het exploitanten van levensmiddelenbedrijven vrij om op eigen initiatief het land van oorsprong of de plaats van herkomst aan te brengen op het etiket. Dit op voorwaarde dat zij de toepasselijke bepalingen van de Voedselinformatieverordening naleven. Zo mag de vrijwillige voedselinformatie bijvoorbeeld nimmer misleidend zijn (artikel 7 lid 1 Verordening (EU) nr. 1169/2011).

Auteur: Mr. B. Mutsaers, advocaat bij AKD, bmutsaers@akd.nl, AKD is Kennispartner van VMT