Professor Uyttendaele was de eerste spreker op het tweejaarlijks Symposium Voedselpathogenen van Stichting Food Micro. Zij is onderdeel van de vakgroep Voedselveiligheid en voedselkwaliteit van UGent. Recentelijk deed zij in dit verband onderzoek naar Y. enterocolitica in varkensvlees. Een deel van haar lezing ging daarom over dit pathogeen.

Yersiniose

Consumenten die ziek worden door Yersinia enterocolitica kunnen een acute ontsteking van de maag- en darmwand (gastro-enteritis) krijgen, compleet met koorts en buikpijn. Naast Y. enterocolitica kan ook Y. pseudotubercolosis  deze yersinioseklachten veroorzaken.

In tegenstelling tot andere voedselpathogenen is er geen specifieke informatie over de dosis-responsrelatie bekend. Ter vergelijking: de infectieuze dosis Salmonella hangt sterk af van het voedsel waar de pathogeen in leeft. Met vette voedingsmiddelen (bijvoorbeeld chocolade) zijn er slechts tien tot honderd bacteriën nodig om ziekteverschijnselen in het leven te roepen, meldt het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu.

Deze tien tot honderd bacteriën (10¹ – 10² kolonievormende eenheden) die nodig zijn om ziekteverschijnselen te veroorzaken, zijn er niet veel, wat betekent dat het voor risicogroepen niet moeilijk is om salmonellosis te krijgen. Risicogroepen voor dit soort ziekten zijn jonge (baby’s en kleine kinderen), oude en zwangere mensen, en mensen met een onderdrukt immuunsysteem (deze vier groepen worden meestal aangeduid met de afkorting: YOPI).

Varkensvlees

Pathogene Y. enterocolitica voelt zich thuis in varkens. In deze dieren leeft de bacterie in het maagdarmkanaal, op de tong en rond de amandelen.

Tijdens het slachtingsproces gebeurt het occasioneel dat het vlees besmet raakt met pathogene Y. enterocolitica door fecaal materiaal of via de amandelen, volgens het International Journal of Food Microbiology (april 1991). Maar de cijfers van de besmettingsgraad variëren afhankelijk van het onderzoek, mede doordat de uitvoering van de standaardmethode voor pathogene Y. enterocolitica enige expertise vereist en wellicht tussen landen verschilt.

Desalniettemin vindt de Europese voedselveiligheidsorganisatie EFSA het een goed idee om maatregelen te treffen in slachthuizen, ook met het oog op Salmonella. De Yersinia enterocolitica kan namelijk ook bij koelkasttemperaturen goed groeien. Daarom is het belangrijk om besmetting in een eerdere fase van de vleesketen te voorkomen.

Naast varkensvlees kan ook rauwe melk Yersiniabesmettingen veroorzaken, zo meldt het Voedingscentrum. Bovendien kan de bacterie in het oppervlaktewater voorkomen en zodanig groente en fruit besmetten.

Preventiemaatregelen

“Het lastige van Yersinia enterocolitica is dat het moeilijk te determineren is,” vertelt professor Uyttendaele. “Zelfs met een getraind oog is het soms moeilijk om definitief te zijn.”

Zodanig kan het voorkomen van contaminatie wat moeite kosten. Hygiëne, de koude keten respecteren en de houdbaarheid beperken kan de aanwezigheid en de uitgroei van dit pathogeen beperken, maar volledig tegengaan zal niet lukken, aldus de professor.

Bovendien kunnen aangepaste slachtpraktijken ook besmettingen met Y. enterocolitica inperken. Bijvoorbeeld het dichtlaten van de mondholte, zodat de tong- en amandelgedeelte onaangeraakt blijven, levert een reductie in besmettingen op.

Ziektegevallen

In een samenvattend rapport (2018) over de bronnen van door voedsel en dieren overgedragen ziekten, melden de Europese voedselveiligheidsautoriteit EFSA en het Europese centrum voor ziektepreventie en -bestrijding ECDC dat de daling in de aantallen mensen met yersiniose die sinds 2008 plaatsvond, afvlakte in de periode 2013 – 2017.

Bron: EFSA (2018)

In de figuur hierboven staan de gerapporteerde aantallen en kennisgevingspercentages van bevestigde menselijke ziektegevallen in de EU in 2017. Yersiniose staat in deze grafiek met een kleine zevenduizend gevallen op de derde plek. Het bijbehorende kennisgevingspercentage is 1,77 per honderdduizend mensen volgens deze gegevens.

In Noordoost Europa werden de meeste gevallen gerapporteerd. De grootste veroorzaker van de yersiniose was Y. enterocolitica. Drie van de yersiniosegevallen bleken fataal te zijn.

Yersinia spp. in voedsel

Bron: EFSA (2018)

De tabel hierboven geeft een samenvatting van de yersiniose-statistieken. Hierin staat bijvoorbeeld dat er in 2017 een kleine tweeduizend vleesmonsters werden getest uit zes Europese Unielanden. Ook blijkt uit deze cijfers dat ongeveer vierduizend van de 6823 ziektegevallen, de infectie in de EU opliep.

EFSA rapporteert dat er elf door voedsel overgedragen Y. enterocolitica-uitbraken waren in 2017 in de Europese Unie. Ter verdere voorkoming van ziektegevallen, roept het rapport dan ook op de specificaties van de Yersinia-uitbraken te blijven delen, om zo de herkomst te kunnen traceren.

De voorgaande tabel geeft geen informatie over uitbraken en ziektegevallen in Nederland. De Registratie voedselgerelateerde uitbraken (2018) van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu geeft aan dat er in de periode 2013 tot en met 2017, slechts één uitbraak in 2016 was. Door de laatstgenoemde uitbraak werden vier mensen ziek.