Jean-Philippe van der Zwaluw
Drs. J.P. van der Zwaluw is beleidsmedewerker Sociale Aangelegenheden bij het Productschap Margarine, Vetten en Oliën (MVO), Rijswijk, 070-3195116, zwaluw@mvo.nl.

MVO Kenniscentrum sinds begin oktober online
Alles over oliën en vetten

De oliën- en vettensector is met een productiewaarde van €4,6 miljard in 2007 een van de belangrijkste agribusiness-sectoren in de Nederlandse economie. Desondanks is de kennis over deze sector zowel binnen als buiten de keten beperkt. Daarom is het MVO Kenniscentrum ontwikkeld: een gratis, digitaal lespakket dat behalve voor werknemers in de sector ook interessant kan zijn voor leveranciers, afnemers, overheidsinstanties en onderzoeksinstellingen.

Het MVO Kenniscentrum geeft, op www.mvo-kenniscentrum.nl, een volledig beeld van de verschillende deelsectoren die in de oliën- en vettenketen te onderscheiden zijn, de grondstoffen die zij gebruiken en de productieprocessen die zij toepassen. Zo komen we in het hoofdstuk ‘De sector’ crushers/raffinadeurs tegen naast dierlijk-vetproducenten, verwerkers van visolie, margarine- en spijsolieproducenten, vetrecyclers, oleochemie en biodieselproducenten, handelaren en ompakkers/afvullers, en opslagbedrijven. Telkens wordt met behulp van een filmpje, tekst en foto’s uitgelegd wat deze bedrijven doen. Ook wordt informatie verstrekt over de omvang van de deelsector en de bedrijven die erin actief zijn, met links naar hun websites. Prettige bijkomstigheid is dat de verschillende deelsectoren aldus ook naar de buitenwereld toe een stuk transparanter worden.

Producten
In het hoofdstuk ‘De producten’ vinden we margarines/halvarines, frituurvetten en -oliën, bak- en braadproducten, tafeloliën en mayonaises en sauzen als ‘echte’ oliën- en vettenproducten, naast een enorm scala aan producten die op basis van vetten en oliën worden geproduceerd, variërend van allerlei soorten levensmiddelen en mengvoeders tot oleochemische producten (zepen, shampoos, reinigingsvloeistoffen, antikleefmiddelen enzovoort) en energieproducten. De producten worden gevolgd vanaf het stadium van de grondstoffen via alle te doorlopen productieprocessen tot het eindproduct dat aan consument of industriële afnemer wordt geleverd. Een van die voor de sector kenmerkende processen is bijvoorbeeld het raffinageproces, van onmiskenbaar belang voor oliën en vetten die worden ingezet in de voedingsmiddelenindustrie (zie kader). De bezoeker/cursist heeft behalve een tekstuele uitleg echter ook vaak een schematische tot zijn beschikking (zie figuur 1).

Achtergrond
Het MVO Kenniscentrum is het resultaat van een lang proces. Uit een in 2005 gehouden scholingsenquête en vervolginterviews kwam naar voren dat veel oliën- en vettenbedrijven het belangrijk vonden de kennis van medewerkers te vergroten, vooral over grondstoffen, productieprocessen en eindproducten. Na accordering in 2006 door het bestuur van het productschap MVO van een projectplan voor de ontwikkeling van digitaal lesmateriaal werd een projectgroep gevormd om het plan uit te werken. Het lesmateriaal moest geschikt zijn voor een brede doelgroep van werknemers in de sector.
De projectgroep bepaalde onder andere het niveau van het lespakket (MBO2), de selectie en structurering van het aan te bieden materiaal en de wijze van aanbieden (website). Zo’n twee jaar nadien is het resultaat van alle inspanningen zichtbaar.

Beleid
Behalve de reeds genoemde informatie wordt in aparte hoofdstukken nog ruim aandacht besteed aan de voornaamste beleidsonderwerpen die in de oliën- en vettensector spelen. Zo behandelt het hoofdstuk ‘De regels’ kwesties als duurzaamheid, gezondheid, voedselveiligheid, handel en arbo en informeert het hoofdstuk ‘De Chemie’ over de processen die zich op moleculair niveau afspelen met betrekking tot vetmoleculen en de bewerkingen die deze moleculen ondergaan. In dit hoofdstuk staat ook veel informatie over zaken als eigenschappen van vetten en oliën, kenmerken, analysemethoden, genetische modificatie en over de meest gebruikelijke oleochemische bewerkingen (destilleren, polymeriseren, veresteren en amideren).
Onder ‘analysemethoden’ is dan weer uitgebreide informatie te vinden over het joodgetal (zie kader), de vetzuursamenstelling, vrije vetzuren, viscositeit, smeltgedrag, smaak en kleur.

Dynamische opzet
Hoofdstukken (en sommige paragrafen) worden ingeleid door een acteur die de bezoeker/cursist welkom heet, persoonlijk uitleg geeft en ook in begeleidende filmpjes en animaties te zien of te horen is. Ook op veel andere plaatsen maakt het systeem gebruik van audiovisueel en/of grafisch materiaal. Bijzondere vermelding in dit verband verdient nog de 3D-animatie van een vetmolecule die in enkele minuten heel inzichtelijk maakt hoe vetmoleculen zijn opgebouwd, wat korte en lange ketens zijn en waaraan je het verschil ziet tussen onverzadigde, verzadigde en transvetzuren.
Wie de hele site heeft doorlopen, kan een korte (twintig vragen) of een lange (veertig vragen) toets afleggen.
Het productschap heeft bij oplevering het beheer van de site op zich genomen en zal de inhoud waar nodig actualiseren en waar gewenst uitbreiden. De mogelijkheid om het lesmateriaal te actualiseren was een van de redenen om voor een website als aanbiedingsvorm te kiezen. In 2009 zal een eerste evaluatie plaatsvinden van de ervaringen van gebruikers in de oliën- en vettenketen. Mogelijk leidt dat tot suggesties voor verbeteringen. Ook voor goede tips van buiten de sector staat het productschap uiteraard open.