Loopbaan

Willem Gerritsen
Dr. W.J. Gerritsen, Voeding en Diëtetiek, Hogeschool van Amsterdam, w.j.gerritsen@hva.nl

Rol voor onderwijs in Zaanstreek First in Food en Proeftuin Amsterdam
Nieuwe food-studies in hbo en mbo

De Hogeschool van Amsterdam gaat van start met de nieuwe bachelor-opleiding Food Innovation & Quality. Het Regio College in Zaandam en het Clusius College in Alkmaar willen samen de nieuwe vierjarige mbo-opleiding Food, Health & Innovation aanbieden en het ROC van Amsterdam begint een tweejarige mbo-richting Food. Onderwijsinstellingen nemen de uitdaging aan om de belangstelling voor voeding, die er zeker is, te mobiliseren en zo te voorzien in de vraag naar goed gekwalificeerd personeel.

Het besluit van de Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie is gedateerd 25 maart 2008: de toetsing van de nieuwe hbo-opleiding Food Innovation & Quality, zoals aangevraagd door de Hogeschool van Amsterdam, heeft een positieve beoordeling gekregen (sector: Landbouw; titel: Bachelor of Food Science). Food Innovation & Quality is het antwoord van de hogeschool op de vraag naar hoger opgeleiden in de voedingsmiddelenindustrie. De studie richt zich op staf- en managementfuncties in het bedrijfsleven, waarin kwaliteitsaspecten van voedingsmiddelen centraal staan, van kwaliteitsborging en -controle tot kwaliteitsverbetering en innovatie. Als de minister van Landbouw, Visserij en Voedselkwaliteit instemt met de nieuwe opleiding, kan de werving van studenten in het najaar beginnen en zal de opleiding in augustus 2009 van start gaan.

Instroomcijfers hbo
Al geruime tijd zijn er in het domein Voeding en voedsel drie typen hbo-opleidingen actief: Voeding & Diëtetiek, Voedingsmiddelentechnologie en Food & Business. Dit studiejaar is daar Food Design & Innovation van de HAS Den Bosch bijgekomen. Deze studie draaide al enige jaren onder Voedingsmiddelentechnologie, maar is vorig jaar gestart als een zelfstandige vierjarige opleiding, na accreditatie door de NVAO en toestemming van LNV.
De totale instroom bij deze hbo-opleidingen is de laatste jaren erg hoog: rond 900 studenten in de jaren 2005-2007, tegen ruim 500 in 2001. Deze groei komt geheel voor rekening van de opleidingen Voeding & Diëtetiek, met een stijging van 230 in 2001 naar 718 in 2007 (Figuur 1). De nieuwe opleiding Food Design & Innovation is met 51 studenten een opmerkelijke binnenkomer.
De opleidingen Voedingsmiddelentechnologie trekken samen nu ruim 100 studenten. Dat is te weinig voor een sector waarin volgens het rapport Vervangingsvraag Maakindustrie van SEOR/Erasmus Universiteit Rotterdam de vraag naar arbeid op hbo- en wo-niveau tot 2020 aanzienlijk zal toenemen door uitstroom van oudere werknemers en verschuiving in de vraag naar arbeid van lager naar hoger opgeleid.

Food Innovation & Quality
Met de opleiding Food Innovation & Quality richt de Hogeschool van Amsterdam zich op een spectrum van beroepen waarin expertise op het gebied van voedselkwaliteit in brede zin relevant is. In kleine en middelgrote bedrijven gaat het om de ‘kwaliteitsmanagers’, die een combinatie van taken hebben op het terrein van voedselveiligheids- en kwaliteitssystemen en van productontwikkeling en innovatie. In de grote bedrijven betreft het veelal functies met een relatief gespecialiseerd karakter, van food safety specialist en manager kwaliteitsdienst tot productontwikkelaar en manager innovatie. Ook wil de nieuwe opleiding voorzien in de behoefte aan professionals met een brugfunctie, die men kan vervullen door een combinatie van kennis over voeding, gezondheid en technologie. De onderwijsprogramma’s zijn ontwikkeld met een zestal competenties als basis:
1. Ontwikkelen van nieuwe concepten voor producten en diensten op basis van analyse van trends en ontwikkelingen, marktonderzoek en wetenschappelijke kennis, in het bijzonder kennis over relaties tussen voeding en gezondheid of biomerkers hiervan.
2. Ontwikkelen en bewaken van het voedselveiligheidssysteem/kwaliteitssysteem en dit actueel houden.
3. Een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van communicatieconcepten voor nieuwe producten en diensten.
4. Adequaat reageren en anticiperen op ontwikkelingen in wet- en regelgeving.
5. Onderzoek uitvoeren in het kader van kwaliteitscontrole en productontwikkeling.
6. Managen van een (kwaliteit)afdeling en van projecten.
De gewenste breedte wordt bereikt met een twee jaar durend basisprogramma waarin het gehele spectrum, van kwaliteitsborging tot innovatie, aan bod komt. Het derde studiejaar begint met een half jaar durende (Engelstalige) differentiatie Food Innovation of Food Quality. Daarna volgt de keuze van een minor en, in het vierde studiejaar, een individueel traject van stage en afstudeeropdracht, waarin de lijn van de gekozen differentiatie kan worden vervolgd (Figuur 3).

Mbo-opleidingen
De Hogeschool van Amsterdam is een van de deelnemers aan het samenwerkingsverband Zaanstreek First in Food, waarin bedrijfsleven, overheid en onderwijs beogen het innovatieve vermogen van de Zaanse voedings- en genotmiddelenindustrie te versterken. In de intentieverklaring die in oktober 2006 werd opgesteld, is een van de doelstellingen het realiseren van het opleidingsaanbod op mbo- en hbo-niveau ‘op het gebied van levensmiddelentechnologie/food en aanverwante differentiaties’. Een van de initiatiefnemers van Zaanstreek First in Food is het Regio College in Zaandam, een mbo-instelling met onder meer opleidingen procestechniek. Samen met het Clusius College Alkmaar, dat een mbo-opleiding voedingsmiddelentechnologie in huis heeft, wil deze Zaanse onderwijsinstelling de nieuwe opleiding Food, Health & Innovation starten. Het concept voor deze opleiding is gezamenlijk door aan aantal AOC’s (Agrarisch Opleidingscentrum) ontwikkeld. Het is een vierjarig programma met drie uitstroomprofielen, specialisaties die in het vierde leerjaar worden gekozen: Food & Health, Food & Marketing en Food & Design. Ook Helicon Opleidingen MBO Boxtel en Groenhorst College in Ede hebben aangekondigd deze opleiding te gaan aanbieden. In Zaandam zou de studie in het nieuwe schooljaar van start gaan bij een minimum van twaalf aanmeldingen. Dit aantal werd echter niet gehaald en eind juni werd bekend dat de start een jaar wordt uitgesteld.
Het ROC van Amsterdam komt met een nieuwe opleidingsrichting Food, die bij voldoende belangstelling (minimaal vijftien aanmeldingen) volgend schooljaar zal beginnen. Na een oriëntatieperiode kiest de leerling tussen twee richtingen: Verkoper Versdetailhandel of Operator Voedingsindustrie. De opleiding duurt twee jaar.
Deze onderwijsinitiatieven vallen samen met een actieprogramma, waarvoor de gemeenten Amsterdam en Zaanstad, de provincie Noord-Holland en het ministerie van LNV vorig jaar de Agenda Proeftuin Amsterdam hebben opgesteld. Het richt zich op gezonde en duurzame voeding in stad en regio en wil ook de regionale arbeidsmarkt op het gebied van voedsel en bewegen bevorderen. Het onderwijs kan er zijn bijdrage aan leveren.

Informatie
Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie: www.nvao.nl.
Hogeschool van Amsterdam, Voeding en Diëtetiek: www.voltijd.hva.nl/voeding.
HBO-raad: www.hbo-raad.nl.
Onderzoeksbureau SEOR (Erasmus Universiteit Rotterdam): www.seor.nl.
Zaanstreek First in Food: www.firstinfood.nl.
Regio College Zaandam: www.regiocollege.nl.
Clusius College Alkmaar: www.clusius.nl.
ROC van Amsterdam: www.rocva.nl.
Proeftuin Amsterdam: www.proeftuin.amsterdam.nl.