De PFAS-richtlijnen van de Europese Commissie betreft vier soorten PFAS. Dat zijn de beruchte PFOS, PFOA maar ook PFNA en PFHxS. Deze chemische stoffen zijn schadelijk voor de gezondheid van mens en milieu. Voedselproducenten zijn verantwoordelijk om de eventuele aanwezigheid van PFAS te analyseren bij laboratoria. Zij kunnen PFAS-stoffen nauwkeurig meten, zelfs in lage gehaltes.
Wat zijn PFAS?
Poly- en perfluoralkylstoffen (PFAS) zijn chemische stoffen ontwikkeld door de mens. Volgens het RIVM is van deze stoffen bekend dat ze niet of nauwelijks afbreken in het milieu. Ook is PFAS toxisch en verspreiden de stoffen zich makkelijk in de natuur. PFAS is mogelijk kankerverwekkend en kan invloed hebben op de werking van het immuunsysteem. De chemische stoffen zitten onder andere in voedselverpakkingen, kleding en cosmetica.
Toename in bredere PFAS-analyses
“Sinds de nieuwe wetgeving van kracht is, voeren we zo’n 4 tot 5 keer meer analyses uit dan voorheen”, vertelt Bas van Driel. Hij is werkzaam bij GBA group BeNeLux (Lavetan), een laboratorium voor de voedingsindustrie. Naast de toename in het aantal, merkt Van Driel verder op dat er niet alleen een vraag is naar de 4 PFAS-stoffen die onder de huidige wetgeving vallen. Ook naar 24 andere varianten is er een vraag, zodat vaak op 28 PFAS-verbindingen in totaal wordt gescreend.” Dit adviseert ook het Europees Referentie lab. “Met uitgebreidere analyses wordt het mogelijk om een goede database op te bouwen. “Dit is weer essentieel voor de onderbouwing bij het vaststellen van actielimieten en maximumgehaltes in de toekomst.”
‘PFAS met name gevonden in vis’
Door de toename in analyses worden overschrijdingen van PFAS-stoffen vaker vastgesteld. “Op dit moment merken we dat PFAS’s met name is vis worden aangetroffen”, zegt Van Driel. “Dat komt doordat behoorlijk wat wateroppervlak verontreinigd is.” Hij vult aan dat PFAS’s in mindere mate worden teruggevonden in vlees, groente en in fruit het minst. “Die kans is ook kleiner, tenzij groente en fruit wordt verbouwd op grond die verontreinigd is. Het RIVM adviseerde in 2021 geen groente en fruit te eten van volkstuinen in Helmond. De tuinen, waarin PFAS in de grond werd aangetroffen, liggen in de buurt van een fabriek die in het verleden de chemische stof uitstootte.
PFAS vastgesteld in een product: wat nu?
De wetgeving over de toegestane limieten van de PFAS stoffen PFOS, PFOA, PFNA en PFHxS is 1 januari 2023 ingegaan (Verordening 1881/2006). Van Driel legt uit welke gevolgen het heeft: “Bij een overschrijding van de maximaal toegestane waarden van de 4 PFAS verbindingen die in de wetgeving zijn beschreven moet het bedrijf de verordening volgen .” Dit geldt niet voor producten die vóór 1 januari 2023 geproduceerd zijn en nog binnen de houdbaarheidstermijn zitten. Dan hoeft een producent wettelijk gezien niks te doen. Van Driel laat weten dit jaar nog geen recalls tegen te zijn gekomen voor producten met een te hoog gehalte aan PFAS. In Denemarken is dit overigens al wel eens gebeurd met eieren.
Strengere regelgeving
Van Driel verwacht dat de huidige regelgeving nog maar een begin is van een veel bredere aanpak. Hier haakt ook het voorstel op een PFAS-verbod in Europa dat Nederland samen met vier andere Europese landen afgelopen februari indiende. “Ik verwacht dat de regelgeving nog veel strenger gaat worden. De vermoedens zijn er dat meerdere PFAS-stoffen schadelijk zijn voor mens en milieu, maar daar kunnen nog geen harde conclusies aan verbonden worden omdat er nog meer onderzoek moet worden gedaan.” Ook zullen de eisen die gesteld worden aan laboratoriumanalyses, en dan met name aan de bepalingsgrenzen, strenger worden.
‘Verbod op alle PFAS-stoffen beste oplossing‘
Voor het vaststellen van limieten die gehandhaafd kunnen worden, is breder monitoren nodig. Van Driel vraagt zich af wie dat gaat doen. “Moeten bedrijven zelf meer gaan monitoren, of zullen alleen autoriteiten als de NVWA dit doen?” Hij vult aan dat “Voor de volksgezondheid lijkt een verbod op alle PFAS-stoffen de beste oplossing voor de toekomst, maar of dit praktisch haalbaar is?”
