Tussen deze voedselaffaires bestaan parallellen. Toen in 2013 bleek dat paardenvlees lang ongemerkt als rundvlees werd verkocht, was iedereen verbaasd dat er geen DNA-testen werden uitgevoerd op dierproducten.

Overheden lagen onder vuur vanwege hun trage reactie. De samenleving eiste concrete actie van voedselbedrijven en van de overheid om hun toezicht te verbeteren.

Vergelijkbare verbeteringen doorgevoerd

Natuurlijk bracht dat verandering. DNA-testen worden nu vaker ingezet, overheden werken aan beter toezicht en de Nederlandse voedselsector en overheid werken meer en openlijk samen. We zien vergelijkbare ontwikkelingen in China na de melamine-crisis en in Brazilië na het ‘rotte-vlees’-schandaal.

Ook tijdens de Fipronil-affaire bleek het wederom relatief simpel een serie van ontwikkelingen te identificeren die verband met elkaar houden en niet gemist hadden mogen worden. Een bedrijf dat een product verkocht dat eigenlijk ‘to good to be true’ was. Een illegale stof die niet onder de gebruikelijke controletesten viel. Een product dat geen informatie aan de gebruiker gaf over wat er daadwerkelijk in zat. En een bedrijf dat niet de juiste registraties had (IKB EI certificering) maar het zusterbedrijf wel.

Pwc Blockchain 1

Radicalere manieren om risico’s te verminderen

We zullen fraude waarschijnlijk nooit helemaal kunnen voorkomen, maar in een sector waar de risico’s alsmaar groter worden, moeten we kijken naar radicalere manieren om die risico’s te verminderen. Immers, de uitdijende keten tussen boerderij en bord maakt de voedselindustrie alleen maar kwetsbaarder voor ongelukken en fraude.

Blockchain kan voor die radicale verandering zorgen. Anders dan de huidige certificeringssystemen gaat een op blockchain gebaseerd systeem niet uit van ‘vertrouwen’. Integendeel, het omarmt juist ‘wantrouwen’. Dat klinkt gek, maar vormt juist de kracht.

De controle in een blockchain geschiedt niet door een centrale instantie, maar via een netwerk van gebruikers. Pas als een transactie, inclusief relevante gegevens over kwaliteit, tijden en eigenaren, door het netwerk als betrouwbaar wordt bestempeld, wordt deze uitgevoerd.

Het overzicht van transacties dat hierdoor ontstaat, creëert het onderlinge vertrouwen. Iedere deelnemer in het netwerk bezit een volledige kopie van de blockchain. De reis die bijvoorbeeld een voedingsmiddel aflegt, wordt daarmee transparant gemaakt – van boer tot bord. PwC noemt dit ’trust by design’ ,zie onderstaande figuur voor de varkensketen.

Bockchain toepassen op de pluimveesector

Als we dit systeem toepassen op de pluimveesector dan zou een blockchain de bestaande kwaliteitssystemen kunnen vervangen door een beveiligd ecosysteem waarin alle partijen aan elkaar zijn verbonden.

Zo’n systeem (een blockchain community) reguleert iedere stap in de keten, waaronder schoonmaak-, ontsmettings-, behandelings- en herstartactiviteiten op een bedrijf. Hiermee wordt het ontbreken van specifieke informatie onmiddellijk opgemerkt en wordt fraude vrijwel onmogelijk waardoor rest van de keten niet in gevaar wordt gebracht.

Overheden onderdeel maken van de blockchain

Overheden kunnen onderdeel zijn van deze blokchain community. De rol van de overheid wordt gereguleerd via het (nationaal) bestuursorgaan van de community. Het (nationale) bestuursorgaan reguleert op welke wijze alle partijen deelnemen aan de blockchain en wie op welke wijze toegang tot informatie hebben.

Hierdoor ontstaat een real-time inzicht in de voedselketen en kan bij afwijkingen direct worden ingegrepen. Blockchain biedt daarmee de mogelijkheid voor nationale overheden om regels omtrent voedselveiligheid op eenzelfde manier toe te passen en direct te kunnen reageren bij een voedselcrisis, zoals Minister Kamp recent bepleitte tijdens een beraad van EU ministers in de Estse hoofdstad Talinn.

Geen wondermiddel

Experts zeggen dat partijen die kwaad willen er altijd in zullen slagen zelfs het meest complexe systeem te bedriegen. Blockchain is geen wondermiddel. Maar de innovatieve kracht van blockchain kan ons wel helpen risico’s in de keten drastisch te verminderen en de efficiëntie van de sector te vergroten.

Om het vertrouwen van consumenten terug te winnen wordt het de hoogste tijd dat de voedselindustrie nieuwe technologieën zoals blockchain gaat omarmen.

Hans Schoolderman, partner en specialist voedselintegriteit bij PwC

Onno Nillesen,senior manager en specialist voedselintegriteit bij PwC

Kieran Kelly, CEO van Arc-Net, een bedrijf dat technologie ontwikkelt die voedselproducenten en retailers in staat stelt producten te identificeren en te volgen door het gebruik van Blockchain-technologie