Massaal grijpen de bezoekers van het Blockchain in Food Event dat eind vorig jaar plaatsvond in Utrecht onder hun stoelen om een meeneempakje sinaasappelsap te pakken. Niels Goudsmits doceert hoe ze via een QR-code op de verpakking “de reis achter het product” kunnen zien via de blockchain.

Albert Heijn

Na het scannen van de QR-code kom je bij de website van Albert Heijn, even naar beneden scrollen en dan de unieke zevencijferige code invullen. “Je kunt dan zien welke certificaten tot welk onderdeel van de keten behoren en welke plantages hebben bijgedragen aan dit product”, jubelt Goudsmits.

Er klinkt gemompel. “Waar staan de certificaten”, roept iemand uit de zaal. “Klik op de logo’s en dan krijg je vanzelf de certificaten te zien”, legt de salesmanager van Refresco geduldig uit.

Niels Goudsmits van Refresco

Trots kijkt Goudsmits met een grote glimlach de zaal in. Dit is zijn moment. Hij was een van de trekkers van het blockchainproject binnen Refresco en is vele malen afgereisd naar Brazilië om met ketenpartner LDC te praten. Hij legt maar al te graag uit hoe het allemaal begon voor Refresco en de andere partners SIM, Albert Heijn en LDC.

Sinaasappelsap

“Gaan we terug naar 2017 dan zien we een markt met een negatieve smaak rond sinaasappelsap. Er was vooral veel te doen rond arbeidsomstandigheden op de plantages en issues over de natuur”, steekt hij van wal. Er waren al wel veel initiatieven voor verbeteringen zoals het Sustainable Juice Covenant die sapketen willen verduurzamen door bijvoorbeeld de arbeidsomstandigheden op de sinaasappelplantages te verbeteren. Desondanks bestond er toen nog geen geheel transparante sinaasappelketen, vertelt Goudsmits. “Niemand kon binnen een paar seconden hoe de keten achter het product eruit ziet.”

Refresco besloot om samen met de andere ketenpartners de keten inzichtelijk te maken met blockchain. Maar hoe doe je dat? Er lag geen blauwdruk. Refresco, Albert Heijn en partners moesten het zelf allemaal uitzoeken, pionieren. “Wat we van elkaar wisten, was dat ieder van ons een stukje van de keten heel goed beheerste. Kwaliteit, IT, communicatie en commercie: alle benodigde disciplines zaten met elkaar om tafel.”

Pasteurisatie

Communicatie aan de consumenten vormde de grote uitdaging voor het blockchainteam: waarover wil je met hen communiceren en hoe leg je dat zo duidelijk mogelijk uit.

Het is echt heel erg relevant waarover je communiceert, vertelt kwaliteitsmanager Refresco Benelux Irina Hemeryck. “We kunnen wel over alle parameters communiceren, bijvoorbeeld de pasteurisatie van ons sap, maar daar heeft de consument geen behoefte aan. Dus als je een blockchainketen opzet denk dan echt aan de relevantie: wat wil de consument echt weten. En leg alles uit in begrijpelijke taal. We hebben het bijvoorbeeld over de ratio van ons sinaasappelsap. De gewone consument weet natuurlijk niet wat we hiermee bedoelen. Als consumenten op de website over de parameters scrollen kunnen ze dit lezen.”

De uitrol van de blockchain in de organisatie van Refresco zoals het koppelen van verschillende systemen leverde nog het meeste werk op. Maar is dit eenmaal gedaan dan kost het onderhoud van het systeem nauwelijks extra werk.

Zoet-zuur ratio

“Onze rapportages hebben we zo gemaakt dat ze aansluiten op onze gewone kwaliteitsrapportages. Dus we dingen die we communiceren die deden we eigenlijk al, we hebben geen extra analyses of iets dergelijks moeten invoeren. Dus we hebben geen extra systemen gebouwd en houden alles zo basic mogelijk.”

SIM verifieert alle data van alle ketenpartners nadat deze in de blockchain staan.

Hemeryck adviseert alert te zijn op mogelijke wijzigingen in data en dan ook door te voeren. “De oogsten van sinaasappelen variëren nu eenmaal. Daardoor kan de de zoet-zuurverhouding in sinaasappelen veranderen. We moeten daarom altijd goed nagaan of de parameters waarover we communiceren nog kloppen.” De hulp van partners is daarbij onontbeerlijk.

Leveranciers

“Onze leveranciers moeten op voorhand met ons communiceren als ze denken dat de oogsten gaan tegen- of juist meevallen. Ook als er bijvoorbeeld meer boerderijen bijkomen moeten we deze aan de blockchain toevoegen. Anders worden ze niet herkend in onze systemen. Hetzelfde geldt voor eindproducten. Komen er nieuwe producten bij dan moeten ze in de blockchain.”

Heeft blockchain eigenlijk impact op het dagelijks werk van Hemeryck? Niet echt. “De vraag is vooral hoe je je huidige data en de certificaten vertaald krijgt in de blockchain.”

Goudsmits vult aan: “Eigenlijk zagen we dat het vooral informatie bundelen is. Alle informatie die we uiteindelijk nu delen met de consument was al gewoon beschikbaar in de keten. Alleen door elkaar alle openheid te geven om de info te bundelen kom je uiteindelijk bij het initiatief waar we nu staan en is zes maanden hebben gerealiseerd.”

Blockchain

Waren er dan nooit discussies tussen de samenwerkende partijen over welke data wel en welke juist niet te delen?

“Bij ons was die discussie er niet. Kijk als wij juist transparant kunnen zijn over hoe onze keten in elkaar zit, waarom zouden wij dat dan niet doen.” Maar dan hebben we het niet over transparantie over wie welke prijs krijgt in de keten?

“Wij hebben besloten om ons te richten op kwalitatieve informatie. We blijven natuurlijk altijd kijken welke informatie we wel of niet aan de blockchain willen toevoegen. Momenteel zie ik geen relevantie om data over prijs te delen. Juist de certificeringen die in de blockchain staan, tonen aan dat de arbeidsomstandigheden in orde zijn. Al het sinaasappelsap dat Refresco voor Albert Heijn produceert, is Rainforest Alliance (RA) gecertificeerd. Zo zijn al heel veel discussie afgedekt en laten we zien dat we zaken goed op orde hebben.”

Supermarkten en leveranciers

Refresco heeft grote ambities als het gaat om duurzaamheid. Andere supermarkten dan Albert Heijn, zoals Jumbo mogen ook aansluiten in de sinaasappelsapblockchain. Hetzelfde geldt overigens voor geïnteresseerde leveranciers. “We zijn een onafhankelijk bottelaar en hebben onze eigen duurzaamheidsambities. Iedere deelnemer aan de blockchain krijgt een ‘node’, een eigen omgeving, en kan hier producten aan toevoegen, legt Goudsmits uit.

De retailer, in dit geval Albert Heijn, bepaalt de huisstijl van de blockchain die nieuwsgierige consumenten die via een QR-code inloggen te zien krijgen. “De retailer bepaalt hoe alle data vertaald wordt en welk verhaal ze uiteindelijk willen vertellen”, vertelt Marjan de Bock-Smit, oprichter van SIM. “De inhoud van de blockchain wordt onder andere afgestemd met Refresco. Maar alle ketenpartners blijven verantwoordelijk voor hun eigen data.”

Sappen in blockchain

Het is Refresco er niet om te doen dat zoveel mogelijk consumenten de reis van sinaasappel naar sinaasappelsap volgen via de blockchain. “Transparantie bieden is het belangrijkste. Het gaat ons er niet om dat er per se honderdduizend scans komen.”

De blockchainreis stopt voor Refresco niet bij sinaasappelsap. Mogelijk volgen meer sappen. “Nee, wat ons betreft stopt het hier niet. We hebben hele positieve ervaringen opgedaan met de sinaasappelsapketen. Wij laten hiermee onze ambitie zien.”