Dit stelde Scott Poynton, directeur en oprichter van duurzaam adviesbureau Forest Trust afgelopen maand tijdens het Foodpolicy’s Outbreakcongres in Amsterdam.

Keurmerken weg

Volgens Poynton is certificering geen oplossing, maar juist een deel van het probleem. Keurmerken zouden in zijn optiek dus moeten verdwijnen. Ze zijn namelijk vatbaar voor gesjoemel en maken bedrijven lui.

In de ogen van de Australiër zijn keurmerken en certificeringen het resultaat van consensus en middelmaat. Hij schreef er zelfs een boek over: Beyond Certification.

Hij gelooft niet dat er over tien jaar nog certificering bestaat. Volgens hem zijn er veel problemen met certificering. Hij wijst bijvoorbeeld naar de RSPO waar een palmolieleverancier die RSPO-gecertificeerd is, werd geschorst omdat het bedrijf zijn zaakjes niet goed op orde had.

Vertrouwen in certificering

Vertrouwen is volgens Poynton een groot probleem. De bedrijven die externe audits uitvoeren, zijn niet onafhankelijk, meent hij. “Ze worden betaald om een audit te doen. Er is hier duidelijk spraken van een belangenconflict.”

De Australiër verwacht dat technologie certificatie uiteindelijk gaat vervangen. Hij doelt daarbij op de zogeheten blockchaintechnologie die vergelijkbaar is met bitcoin, die een open en transparante vorm van databeheer mogelijk maakt.

Een blockchain is een gedistribueerde database die een gestaag groeiende lijst bijhoudt van data-items die gehard zijn tegen manipulatie en vervalsing.

“De massale samenwerking in dit netwerk zorgt voor meer vertrouwen als het gaat om verduurzaming”, stelt Poynton die verwacht dat de technologie over vijf jaar ook goed toepasbaar is in voedselketens. “Certificatie is een dead man walking.”

Integrale aanpak verduurzaming

Stephanie de Heer, hoofd communicatie van UTZ Certified is het voor een groot deel met Poynton eens, maar niet met zijn bewering dat keurmerken en certificatie op den duur helemaal zullen verdwijnen. “We moeten kijken naar een integrale aanpak. De voedingsindustrie en ook de keurmerkorganisaties moeten elkaar versterken.”

Opschaling verduurzaming

Ze benadrukt dat er niet één antwoord is zoals Poynton suggereert. De uitdaging voor UTZ is opschaling van verduurzaming in de voedingsindustrie. Daarbij is certificering natuurlijk niet de oplossing voor alles. De Heer stelt dat ook lokale overheden en kleine boeren nadrukkelijker betrokken moeten worden bij verduurzaming. Herman Docters van Leeuwen van Stichting Milieukeur (SMK) erkent dat certificatie slechts een klein instrument vormt om verduurzaming te bevorderen. Belangrijker is een goede dialoog met alle stakeholder inclusief niet-gouvernementele organisaties.

Meer inspanningen voedingsindustrie

Peter D’ Angremond, directeur van Stichting Max Havelaar gelooft ondanks de kritiek nog altijd in de kracht van keurmerken en certificering. “Keurmerken zijn slechts middelen om een doel te bereiken, geen doel op zichzelf.” Certificering verhoogt het vertrouwen in verduurzaming juist, stelt D’Agremond. Hij geeft toe dat certificering nog meer impact kan maken als de voedingsindustrie meer moeite doet. “Voedingsbedrijven moeten certificatie wel echt willen.” De Heer van UTZ vindt de kijk van Poynton wat eenzijdig: kijk ook welke elementen van certificering wel werken.”

Breder traceerbaarheidssysteem

Poynton stelt dat er ondanks certificering nog steeds ontbossing plaatsvindt en er sprake is van landroof. “Daar wil je als bedrijf niet verantwoordelijk voor zijn. Er is meer nodig dan certificering. Grote bedrijven moeten hun traceerbaarheidssytemen breder trekken. Er is innovatie wenselijk.”

Ferrero

Foodmultinational en RSPO-lid Ferrero heeft in 2013 een eigen palmoliehandvest in het leven geroepen als aanvulling op de RSPO-certificering. Hierin zitten nog gaten, zegt Ferrero. Zo dekt de (reguliere) RSPO-certificering niet alle bosgebieden af. Ferrero maakt ook gebruik van gps-technologie om de lokale omstandigheden van plantages in kaart te brengen en daarop verbeterplannen te ontwikkelen.

Ook werkt het Italiaanse familiebedrijf nauw samen met boeren en zit zo dicht bij de “bron” mocht er iets niet kloppen. Voor kleine en middelgrote bedrijven is het lastig om er dezelfde werkwijze als Ferrero op na te houden. De middelen hiervoor ontbreken vaak. “De bulk van het mkb moet dus vertrouwen op certificering dat hun keten ‘schoon’ is”, zegt communicatiemanager Olivier Zwolsman van Ferrero Nederland. “Dat geeft ook gemoedsrust.”

Partners verduurzaming

Ferrero gelooft in technologie om verduurzaming te bevorderen, maar tegelijkertijd blijft certificering ook nodig. Iedereen heeft tegenwoordig een smartphone zelfs de kleinste boer, weet Zwolsman.

“Maar iemand moet ook verifiëren of de informatie die hij invoert klopt. Als je dat als bedrijf zelf niet kunt doen moet je partners zoeken.” Dan komt al snel certificering om de hoek kijken door een externe auditorganisatie. Volgens Ferrero is certificering slechts één onderdeel om verduurzaming te bevorderen en dat zal voorlopig ook zo blijven.

Certificering benchmarks

Scott Poynton blijft vaag over hoe de technologie die op den duur certificering kan vervangen er dan exact uit zou moeten zien. Van Leeuwen van SMK: “Certificeringsschema’s zijn benchmarks. Mensen willen snel weten of “iets correct is.”

Banken vertrouwen voorlopig niet alleen op technologie als het gaat om verduurzaming. Keurmerken en certificering blijven essentieel voor bedrijven om te kunnen aantonen dat ze verantwoord bezig zijn, zegt een bankier van de Rabobank. Een andere criticus zegt: “Poynton preekt voor eigen parochie en wil zelf zoveel mogelijk klanten die zijn adviesbureau in de arm nemen.”