Zo’n tien jaar geleden graasden er in de weiden van de familie Van Erp in het Brabantse Sint Anthonis tachtig melkkoeien. Ook was de kippenschuur een stuk voller en liep er een ander ras rond. Hoe anders is dat anno 2017. De pluimveeaantallen namen in 2006 eerst drastisch af van 18.000 naar een kleine 11.000.

In 2013 bouwde de familie er een stal bij, waar 21.500 scharrelkippen in worden gehouden. Het totaal kwam daardoor uit op 32.000. Ondertussen besloot het boerenechtpaar in 2008 definitief te stoppen met melkvee. “We hebben toch geen opvolgers”, zegt Ardi van Erp (54). Haar man Willy van Erp (56) knikt instemmend.

Overstap naar scharrelkip

Het stel besloot zich vanaf 2006 volop te richten op de diervriendelijke kippenhouderij. Dat betekende in de eerste plaats dat de vogels meer ruimte kregen. Destijds betekende dat een groot risico: minder kippen en een forse extra investering in de stal. Dat zou ook financieel wel eens verkeerd kunnen uitpakken. Maar de Van Erps voelden de tijdsgeest goed aan: er begon een andere wind te waaien in Nederland. Consumenten hadden wel oren naar vlees van diervriendelijk gehouden kippen.

De oprichting van de Partij voor de Dieren in 2002 was een duidelijk signaal van dit groeiende bewustzijn. In Sint Anthonis scharrelen de witte kippen vrij rond en komen ze af en toe via een luikje een frisse snavel halen. De stal van de Van Erps bevat namelijk een overdekte buitenuitloop en er komt veel daglicht binnen. Groen windbreekgaas voorkomt dat het pluimvee in direct contact komt met de buitenlucht. Belangrijk, want je weet nooit wat voor ziektes wilde vogels mee kunnen brengen.

Ander kippenras

Toen de familie Van Erp tien jaar geleden begon met de Volwaard-kip die later de naam scharrelkip kreeg, konden consumenten kiezen uit biologische en reguliere kip. Scharrelkip was er nog niet, herinnert Ardi van Erp zich. Landbouworganisatie ZLTO, pluimveeverwerker Plukon – toen nog Astenhof –, Coppens Diervoeding, de Dierenbescherming en diverse retailers vroegen de Van Erps en vier andere pluimveehouders om mee te doen aan een pilot van een jaar om kippen diervriendelijker te houden.

Ardi en haar man zagen zo’n samenwerking wel zitten en hapten toe. Ze investeerden onder andere in een overdekte buitenuitloop en de stalbezetting nam af. Ze gingen werken met een ander ras kip: trager groeiend, robuuster en beweeglijker dan het pluimvee dat ze eerder hadden. “Deze kip doet er acht weken over om het eindgewicht van 2.350 tot 2.400 gram te bereiken. De reguliere kip doet er twee weken korter over en de biologische kip weer drie tot vier weken langer”, legt Willy van Erp uit. De Volwaard-kippen kregen ook meer ruimte: 10,2 kippen per vierkante meter. De pilot duurde aanvankelijk een jaar, maar kreeg al snel een permanent karakter.

CO2-uitstoot

De kippensector onderscheidt een aantal concepten: biologische kip (3 sterren Beter Leven Keurmerk), de scharrelkip met uitloop (2 sterren) en de scharrelkip met overdekte uitloop (1 ster). Naast deze concepten verkopen de Nederlandse supermarkten hun eigen conceptkippen als basis. Die zitten qua regels tussen de scharrelkip met 1 ster en reguliere kip in. Het meest diervriendelijke concept is biologische kip. Daar kleven echter diverse nadelen aan.

Zo is er bijvoorbeeld veel ruimte nodig voor deze kippen. Bovendien is het gevaar groter dat ze een ziekte oplopen omdat ze buiten rondscharrelen. Al een aantal maanden heerst in Nederland weer de vogelgriep. Daarom geldt een ophokplicht en een bezoekersverbod. Een reden dat de familie Van Erp geen bezoekers mag toelaten tot haar stallen. De reguliere kip is misschien niet het meest diervriendelijk maar wel het meest efficiënt.

Deze kip benut iedere kilo voer het meest efficiënt en zorgt voor de minste koolstofdioxide-uitstoot. “Kip is sowieso heel efficiënt en komt qua CO2-footprint in de buurt van de vleesvervangers”, zegt directeur Gertjan Oplaat van de Nederlandse Pluimveeverwerkende Industrie (Nepluvi). Volgens hem is de markt voor diervriendelijke kipconcepten booming (zie kader Supermarkten willen zich onderscheiden met kipconcepten).

Gezondere kippen

Dat merken ze ook in Sint Anthonis: de afzet groeit en Ardi en Willy gaan er nog een stal bijbouwen. Het aantal vierkante meters neemt toe van 3.200 naar 5.400. In totaal gaan de Van Erps bijna 54.000 kippen houden. Ardi van Erp mag zich dan wel ergeren aan de vaak ongefundeerde kritiek van een partij als Wakker Dier, maar die houd je ook juist scherp. “Mede door Wakker Dier kwam alles in een stroomversnelling.” Ze doelt op de groei van het aantal diervriendelijker kipconcepten. Supermarkten zoals Jumbo en Albert Heijn verkopen zelfs alleen nog maar vers vlees van kippen die gehouden zijn volgens extra regels, onder andere voor dierenwelzijn. Alleen in sommige samengestelde en gegaarde producten is nog kippenvlees te vinden dat afkomstig is van reguliere kippen.

Antibiotica

Nu de ruimte voor de kippen toeneemt, neemt de ziektedruk af, constateert het stel. “Deze kippen zijn gezonder en voelen zich lekkerder”, merkt Willy van Erp. “In de tien jaar dat we scharrelkippen houden, hebben we geen antibiotica gebruikt.” 99 procent van de scharrelkippen wordt antibioticavrij afgeleverd. Willy geeft toe dat het makkelijker is om antibioticavrij te produceren met scharrelkippen dan met reguliere kippen.

Hoewel er ook goede stappen zijn gemaakt in het houden van reguliere kippen, zouden Willy en Ardi niet meer terug willen. Met scharrelkippen verdienen ze niet meer, maar het werk geeft wel meer voldoening. “We hebben een veel beter verhaal te ver tellen aan de consument dan met reguliere kippen”, zegt Ardi.