Ioniqa, dat al bijna tien jaar bestaat, ontwikkelde een proces met een gepatenteerde technologie van de Universiteit Eindhoven. Deze technologie kan een groot recyclingprobleem oplossen. “Wereldwijd wordt tachtig tot negentig procent van de geproduceerde PET niet gerecycled”, vertelt Tonnis Hooghoudt, ceo van Ioniqa. “Daarvan is een derde verpakkingen en twee derde textiel: t-shirts en babydekentjes bijvoorbeeld zijn vaak gemaakt van polyester wat chemisch gezien hetzelfde is als PET.” De 100% circulaire techniek van Ioniqa gaat verder waar mechanische recycling ophoudt. Bij mechanische recycling zijn zuivere stromen nodig voor een goed eindproduct. Denk aan de stroom die wordt verkregen door statiegeld. Gekleurd plastic is niet via mechanische recycling te verwerken, deze stroom gaat nu nog naar de verbrandingsoven. Met Ioniqa’s technologie hoeft dat niet meer: “Als het startmateriaal polyester of PET is, dan kunnen we het upcyclen”, verklaart Hooghoudt. “Voor ons is vervuiling alles wat niet PET is. We kijken hoever we onze stroom moeten opwerken voordat het ons proces ingaat. Uiteindelijk moet de katalysator – het hart van de technologie – in contact met de PET komen en als er veel ander materiaal tussen zit, gaat de efficiëntie achteruit.”

Magnetische katalysator

De katalysator is gemaakt van magnetisch ijzer. Dit materiaal kan PET en polyester afbreken tot monomeren bij een relatief lage temperatuur van 180°C en bij atmosferische druk. De monomeren kristalliseren vervolgens bij kamertemperatuur. Na een scheidingsstap kan een plasticproducent de kristalfase (slurrie, potje 5) na drogen als een poeder gebruiken (potje 6) om plastic verpakkingen van te maken. De kwaliteit van de monomeren is vergelijkbaar met ‘virgin’ materiaal geproduceerd uit olie, een grondstof die met het proces van Ioniqa overbodig is. Tijdens het scheidingsproces wordt ook de kleur verwijderd: een van de grote voordelen van dit proces ten opzichte van mechanische recycling. Ioniqa bekijkt nu of ze de kleur – “minder dan een half gewichtsprocent per gekleurde fles” – ook kunnen recyclen. Een ander voordeel is dat de katalysator eindeloos kan worden hergebruikt. Daarnaast is ook de stroom polyester bruikbaar. “Textiel en verpakkingen zijn voor ons één stroom. Van een t-shirt kun je ook een voedselverpakking maken. De verpakkingsindustrie ziet dat nu ook: iedereen wil naar de 50 of 100% gerecycled materiaal. Als we meer soorten grondstoffen kunnen gebruiken, wordt het interessant.”

Het proces in het kort:

Van startup naar scale-up

Hooghoudt merkt dat steeds meer merken nadenken over de herkomst van hun verpakkingen. “De markt is na Davos (kader, red.) helemaal klaar voor een technologie als de onze. Ze willen af van olie als grondstof, die bewustwording is enorm.” De ceo ziet huidige businessmodellen voor recyclen ook het economisch aspect meenemen: “Een duurzaam businessmodel moet goed zijn voor de hele keten. Ook moet het concurrerend zijn: is het te duur, dan stapt iedereen weer over op olie.” Ioniqa heeft Unilever als launching customer. De startup nam enkele jaren geleden deel aan de innovatiewedstrijd van de multinational: de Unilever Innovation & Research Prizes. De startup won niet, maar Unilever was onder de indruk van de technologie. Samen met plasticproducent Indorama testte het bedrijf het materiaal voor gebruik als voedselverpakking. Na deze eerste succesvolle testen in de demonstratiefabriek in Rotterdam begon Ioniqa met opschalen. Zo bouwt de startup momenteel een fabriek in Geleen die 10.000 ton materiaal kan produceren: “Zo’n technologie optuigen kost veel tijd en geld.” Hooghoudt wilde aanvankelijk de fabriek niet zelf bouwen. “Maar niemand pakte het op. Recyclers zeiden: ‘Ik weet niets van chemie’, chemische bedrijven zeiden: ‘Ik heb geen verstand van afval’. Dus doen we het zelf. We gaan nu van startup naar scale-up, het pionieren hebben we gehad. We zitten nu al op een schaal dat we qua volume het vertrouwen hebben dat het gaat lukken.” Bedoeling is dat de fabriekshal er eind van het jaar staat, daarna volgt het proefdraaien in het tweede kwartaal van 2019. “Rond de zomer moet het product op de markt zijn zodat Unilever er verpakkingen van kan maken”, zegt Hooghoudt.

Licenties en nieuwe grondstoffen

Als de fabriek staat, dan is doorschalen de volgende stap. “Dat doen we niet zelf. Fabrieken van 100.000 ton of meer bouwen is niets voor ons.” Ioniqa wil in plaats daarvan licenties uitgeven aan bijvoorbeeld een plasticproducent, een recycler of zelfs een merk. “Onze rol wordt dan tweeledig: zorgen dat de licentie werkt en de katalysator leveren.” Ioniqa kijkt – naast PET-plastic en textiel – ook al naar andere materialen als grondstof, zoals andere plastics of tapijt. “Dat is ook een heel grote markt, zeker in de Verenigde Staten. En ook bioplastic zoals PLA en PEF moet worden gerecycled als het op de markt komt. Chemisch gezien kan dat prima bij biobased materialen. Wij doen er al vrijdagmiddagexperimenten mee.”

Ambities Unilever

Elf grote multinationals beloofden in januari 2018 tijdens het World Economic Forum in Davos voor 2025 hun plastic verpakkingen volledig recyclebaar te produceren. Het gaat om Amcor, Danone (Evian), Ecover, L’Oreal, Mars, Marks & Spencer, PepsiCo, Coca-Cola, Unilever, Walmart en Werner & Mertz. Samen zijn verantwoordelijk voor meer dan 6 miljoen ton plastic afval per jaar. Hoe gaat Unilever hun aandeel in plastic afval terugbrengen?

Efficiënt gebruik materialen

“Verpakkingen zijn cruciaal: ze garanderen de productveiligheid en houdbaarheid”, aldus Els de Bruin, woordvoerder van Unilever. “We willen materialen efficiënt gebruiken, met name vanwege de toenemende schaarste aan natuurlijke bronnen en de milieu-uitdagingen die het gebruik van plastics met zich meebrengen. Daarbij is het een gezamenlijke ambitie – van overheden, natuur- en milieuorganisaties en het bedrijfsleven om oplossingen te vinden om de kunststofketen te sluiten.”

Samenwerking in keten

Om de gestelde doelstellingen te bereiken, houdt het bedrijf bij het verpakkingsontwerp al rekening met de verwerking van verpakkingsmateriaal en recycling. Daarnaast wordt ingezet op het ontwikkelen van nieuwe technologieën zoals die van Ioniqa. Ook zet Unilever in op samenwerking in de keten. Bijvoorbeeld met de sorteer- en recyclebedrijven om het recyclen van kunststoffen commercieel aantrekkelijker te maken en om kwaliteitsverbetering te realiseren, onder andere door het vaststellen en op elkaar afstemmen van kwaliteitsnormen.