Dagvoorzitter Fred Brouns sprak direct zijn bezorgdheid uit aan het begin van het congres Gezonde Voeding, gezonde dranken, gehouden op 5 oktober in Maarssen. Brouns onderzocht, als programmaleider Health Food Innovation Management bij de Universiteit Maastricht, het effect van sportdrank. “Maar liefst 90 procent van de suikerhoudende sportdrank wordt gebruikt door niet-atleten. Een sportdrank heeft slechts meerwaarde als iemand langdurig een flinke inspanning levert. Alleen dan hoeven suikers en mineralen aangevuld te worden,” concludeerde Brouns.

Sportdranken
Een topatleet, en dat kan ook een amateur zijn die de marathon loopt, kan zeer gebaat zijn bij een suikerhoudende drank. Maar iemand die een half uurtje hardgelopen heeft kan dat flesje beter laten staan. Kinderen kunnen beter helemaal geen sportdrank gebruiken. Kinderen, en hun ouders, beseffen niet hoe ongezond die dranken voor hen kunnen zijn. Het etiket geeft wel informatie maar dat lijkt ze niet te weerhouden. In de gemiddelde sportkantine is dat goed te zien; daar lessen kinderen regelmatig hun dorst met sportdrank. “Dat merk ik ook tijdens voorlichtingen die ik op scholen geef,” benadrukt Brouns.

Het gevaar zit niet in de cafeïne. Het is de regelmatige inneming van suikerhoudende energiedrank. Dat kan leiden tot overgewicht en diabetes op latere leeftijd. Dat veel niet-atleten regelmatig sportdranken gebruiken is omdat mensen zich graag met topsporters identificeren. Producenten zouden zich volgens Brouns meer verantwoordelijk moeten voelen. Bovendien zouden ze kunnen inspelen op dit gat in de markt.

Tandvriendelijk
Zuivel-, fris- en vruchtendranken hebben een lage pH-waarde. Omdat mineralen van het tandbeen en tandglazuur oplosbaar zijn in zuur kunnen voedsel en drank met een lage zuurgraad erosief werken op het gebit. Cor van Loveren van het Academisch Centrum voor Tandheelkunde Amsterdam (ACTA) benaderde in zijn lezing de keuze voor gezonde drank vanuit preventie van tandcariës en –erosie. Ook Van Loveren ziet een gat in de markt: tandvriendelijke drank. Hij benoemde factoren die de erosiviteit tegengaan. Producenten kunnen letten op de buffercapaciteit van het product. Bicarbonaat en fosfaatbuffer neutraliseren zuren in de mondholte. De sterkte van het zuur is van belang, net als de adhesie van het product aan het tandoppervlak. Met calcium en fosfaat valt ook winst te behalen. Een hoog gehalte aan calcium en fosfaat vermindert demineralisatie (ontkalking) van tandglazuur en bevordert bovendien het herstel van tandglazuur.

Fluoride is goed voor de tanden, maar alleen in mondwater, omdat het bij inneming botontkalking kan verergeren. Binnen de categorie frisdranken is de light-variant de beste keuze. Doordat deze suikervrij zijn hebben ze geen invloed op cariës, maar als de pH laag is werken ze alsnog erosief. Vruchtendrank is de grootste boosdoener bij tanderosie en citrusvruchten spannen de kroon. Bij het drinken van sinaasappelsap heeft iemand 37% meer kans op aanslag van het glazuur dan bij appelsap.

Vast versus vloeibaar
“Ontwikkel aangename voedingsmiddelen met een lagere energiedichtheid, maar met een hoge verzadigingswaarde”, is de uitdaging die Kees de Graaf, hoogleraar sensoriek en eetgedrag van Wageningen Universiteit, ziet voor de voedingsmiddelenindustrie. Via vloeibare producten krijgen mensen binnen een korte tijd veel energie binnen. Bovendien verzadigen ze minder goed dan vaste voedingsmiddelen. “Kijk maar naar een appel. Het duurt slechts anderhalve minuut om een appel in sapvorm op te drinken terwijl mensen gemiddeld zeventien minuten bezig zijn met het eten van een appel,” legt De Graaf uit. Vast voedsel blijft namelijk langer in de mond. Appelmoes zit daar met zes minuten logischerwijs tussenin. Met dit principe onderzocht de hoogleraar in hoeverre viscositeit van voedingsmiddelen van invloed is op onbeperkte voedselinneming van mensen.

Proefpersonen aten een chocoladezuivelproduct in drie verschillende ‘diktes’. Het ging om een vloeibare, een semi-vloeibare en een semi-vaste vorm. In elke vorm van de chocoladezuivel zat evenveel energie en voedingsstoffen. De proefpersonen kregen een van de drie vormen toegediend in een grote witte verpakking. Onbekend was welke vorm iedereen dronk. Het onderzoek vond plaats in een bioscoop. Tijdens de film mochten de deelnemers zoveel drinken als ze wilden. “We zien dat het wel degelijk uitmaakt hoe ‘vast’ een voedingsmiddel is. Van de vloeibare vorm dronken de personen het meest. Als mensen iets drinken hebben ze dus een hoge eetsnelheid. Bij de semi-vloeibare vorm werd veertien procent minder gedronken en van de semi-vaste vorm dronken de mensen dertig procent minder. Het maakt niet uit hoeveel energie of voedingstoffen in het zuivelproduct zitten, het behoeft eenvoudigweg geen ‘werk’ voordat het doorgeslikt kan worden.

Een hoge eetsnelheid betekent een hoge voedsel/energie-inneming. Vast voedsel is daarom gunstiger dan vloeibaar voedsel met dezelfde energiedichtheid. De Graaf vindt het aanbod aan energierijke vloeibare dranken zeer groot terwijl consumenten meer gebaat zijn bij drank met weinig energie. Vloeibare producten met een lepel eten is een goede optie. Omdat het dan langer duurt tot voedsel ingenomen is, treedt verzadiging sneller op. “Kortom, mensen moeten iets minder eten en iets meer genieten,” besluit De Graaf.

Fruitdrank versus vers fruit
“Adam verleidde Eva met een appel, maar laten wij ons daar nog door verleiden?” Het antwoord is nee als het aan Bertine Philipsen-Geerling van Hero ligt. Mensen eten te weinig fruit. Zo’n 70 procent haalt de aanbeveling niet. Redenen van consumenten zijn onder andere teveel gedoe (schillen, plakkerige handen, onhandig om mee te nemen) en er is geen ‘typisch fruitmoment’, zoals dat met brood wel is. Bovendien is de smaak niet homogeen, aldus de Nutrition en Health manager. Onlangs bleek dat Hero Fruit2Day dezelfde nutritionele waarde van 200 gram verse vruchten heeft. De vraag is nog wat de verzadigende waarde en de werking in de darmen is van Fruit2Day, maar daar hoopt Philipsen-Geerling de volgende keer meer over te vertellen.