Zo ziet de handhaving door de NVWA eruit in de praktijk

Zo ziet de handhaving door de NVWA eruit in de praktijk

Bedrijven die actief zijn in de productie, bereiding, opslag, handel of het transport van levensmiddelen moeten zich laten registreren of een erkenning aanvragen bij de NVWA. Welke maatregelen kan de NVWA inzetten bij controles? Hoe ziet zo'n proces eruit? In dit artikel een kort stappenplan van hoe handhaving door de NVWA in de praktijk eruitziet.

In de regel is erkenning nodig voor bedrijven die zich bezighouden met productie van levensmiddelen van dierlijke oorsprong; voor de overige activiteiten geldt een registratieplicht. Het vereiste van registratie / erkenning vloeit voort uit artikel 6 van de Hygiëne Verordening.

Interventiebeleid

Door de registraties en erkenningen kan de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) toezicht kan houden op levensmiddelenbedrijven binnen onze landsgrenzen. Dit doet de NVWA op basis van haar gepubliceerde beleid, waarbij onderscheid wordt gemaakt tussen algemeen interventiebeleid en specifiek interventiebeleid met specifieke regels per verschillend domein. Eerder deze maand publiceerde de NVWA een update van haar overzicht interventies. Dit bevat het arsenaal aan maatregelen die zij in de handhavingspraktijk kan inzetten. Dit varieert van herstel van geconstateerde inbreuken tot het opleggen van een product recall en van een waarschuwing tot sluiting van het betrokken bedrijf. Ook publiceerde de NVWA een update van haar lijst van uitleg van begrippen die in dit kader wordt gebruikt.

Jaarlijkse inspecties

Wanneer een bedrijf onder toezicht staat van de NVWA, kunnen bedrijven in principe jaarlijks een inspectie verwachten. De NVWA controleert dan bijvoorbeeld of hygiëneprocessen zijn georganiseerd volgens HACCP-principes. Verder bekijkt de NVWA of er geen contaminaties in het productieproces plaatsvinden of dat het bedrijf werkt met gecontamineerde ingrediënten. Ook stelt de NVWA vast of het eindproduct conform specificaties wordt geproduceerd. Het kan voorkomen dat de NVWA stuit op een gecontamineerd ingrediënt en meent dat het bedrijf daarvan een melding had moeten doen. Het bedrijf heeft dat echter niet gedaan, omdat het eindproduct voldoet aan de wettelijke normen (vrij is van contaminaties). Volgens de NVWA is sprake van een beboetbaar feit. Hoe ziet dan het handhavingstraject eruit?

1. Waarschuwing en rapport van bevindingen

Tijdens het bezoek van de NVWA ontvangt het betreffende bedrijf dan waarschijnlijk al een mondelinge waarschuwing, gevolgd door een rapport van bevindingen na de inspectie. De termijn waarop het bedrijf zo’n rapport ontvangt varieert; dit is in de praktijk afhankelijk van de capaciteit van de NVWA en de urgentie die zij geeft aan afhandeling van de geconstateerde overtreding. Een waarschuwing, noch een rapport van bevindingen is een besluit in de zin van de Algemene wet bestuursrecht (Awb); het bedrijf kan hiertegen dus geen rechtsmiddelen aanwenden indien zij het hiermee oneens is.

2. Besluit tot boeteoplegging

Dat kan wel in een later stadium, namelijk bij ontvangst van het voorgenomen besluit tot boeteoplegging. Daarin krijgt het bedrijf een termijn van twee weken om een zogenaamde zienswijze in te dienen. Het bedrijf verspeelt geen rechten wanneer van deze mogelijkheid geen gebruikt wordt maakt. Het kan echter wel een kans zijn om de NVWA van koers te doen veranderen, zodat uiteindelijk geen boete wordt opgelegd. Indien het bedrijf de mogelijkheid een zienswijze in te dienen voorbij laat gaan, zal een definitief besluit tot boeteoplegging volgen. Het bedrijf heeft vervolgens een termijn van zes weken om hiertegen bezwaar te maken. Dit is een fatale termijn; indien het bedrijf geen administratief bezwaar indient, kan dit niet later alsnog gedaan worden. Wel kan het bedrijf eerst een pro forma indienen, met het verzoek aan de NVWA om een termijn te stellen voor aanvulling van gronden (artikel 6:6 Awb). In de praktijk worden hiervoor twee weken verleend. Dit kan net wat extra lucht geven bijvoorbeeld tijdens de vakantieperiode.

3. Recht te worden gehoord

Zowel in een zienswijze, als bij administratief bezwaar en eventueel administratief beroep is het van belang dat het bedrijf vermeldt gehoord te willen worden. Weliswaar is de NVWA, voordat zij op bezwaar of in beroep beslist, wettelijk verplicht het bedrijf als belanghebbende te horen, zij kan daarvan afzien indien het bedrijf bijvoorbeeld niet binnen een redelijke termijn verklaart van dat recht gebruik te maken (artikelen 7:3 en 7:17 Awb). Door de wens te worden gehoord op te nemen in het bezwaar- of beroepschrift, heeft het bedrijf dat meteen kortgesloten. Tijdens een zitting kan het bedrijf vaststellen of de NVWA de schriftelijke toelichting goed heeft begrepen en zo niet, daarover discussiëren. In tegenstelling tot een zitting bij de rechter is dit vaak een informele uitwisseling van opvattingen.

4. Termijn voor besluit

Volgens de wet is de NVWA gehouden binnen zes weken op het bezwaar te beslissen (artikel 7:10 Awb). Vervolgens kan zij de beslissing ten hoogste zes weken verdagen; voor verlenging van die termijn heeft zij toestemming nodig van het bedrijf. Helaas gebeurt het in de praktijk geregeld dat na verlenging van die termijn een besluit niet tijdig wordt genomen. Indien het bedrijf niet vrijwillig instemt met verdere verlenging van de beslissingstermijn, hoeft het echter niet lijdzaam toe te zien. Het bedrijf kan de NVWA namelijk na twee weken na de datum waarop zij uiterlijk een besluit had moeten nemen in gebreke stellen. Indien het besluit van NVWA dan nog steeds uitblijft, is zij vervolgens dwangsommen verschuldigd. Om zo’n procedure te initiëren, kan het Formulier dwangsom bij niet tijdig beslissen worden gebruikt. Ik pleit er niet voor dit middel zonder meer in te zetten. Maar indien een besluit van vitaal belang is voor de bedrijfsvoering, geeft het bedrijf hiermee een duidelijk signaal af.

5. NVWA boetes en mogelijke consequenties

In vergelijking met andere gereguleerde producten (bijvoorbeeld geneesmiddelen) zijn de boetes die de NVWA doorgaans oplegt voor overtredingen van de Warenwet beperkt in omvang – reken € 525 / € 1.050 per overtreding, afhankelijk van de grootte van het bedrijf. Niettemin kan het vaststellen van zo’n beboetbare overtreding ingrijpende gevolgen hebben voor de bedrijfsvoering. Indien de (vermeende) overtreding bijvoorbeeld voortkomt uit het productieproces, zal aanpassing daarvan nodig zijn om toekomstige (vermeende) overtredingen te voorkomen. Als het bedrijf van mening is dat de boete onterecht is opgelegd, ligt het voor de hand dat het bedrijf (vooralsnog) geen wijziging doorvoert in het productieproces. Echter loopt het bedrijf dan het risico bij een volgende inspectie nogmaals beboet te worden. Bij een tweede boete loopt het boetebedrag op; bij een derde boete kan een bedrijf onder verscherpt toezicht worden geplaatst. Dit houdt in dat de NVWA herinspecties op kosten van het bedrijf zal uitvoeren met het oog op verbetering. Indringender is dat indien de NVWA van mening is dat bedoelde verbetering uitblijft, zij het bedrijf ook (tijdelijk) kan sluiten.

Praktische en principiële discussies

Bovenstaand stappenplan is gebaseerd op situaties die wij in de praktijk het meeste zien. Afhankelijk van de aard van de (vermeende) overtreding, kan handhaving er ook anders uit zien. Niettemin volgt uit bovenstaande dat het in bepaalde gevallen noodzakelijk kan zijn een inhoudelijke discussie met de NVWA te voeren, zo nodig gevolgd door een discussie voor de bestuursrechter. Hiervoor is het wel noodzaak dat het bedrijf eerst het traject van bezwaar en beroep bij de NVWA doorloopt, anders staat er in principe geen beroep bij de bestuursrechter open (artikel 6:13 Awb). Bij het nalaten van een tijdig besluit staat de rechtstreekse weg naar de bestuursrechter ook open op het moment dat dwangsommen gaan lopen. Het in deze bijdrage genoemde voorbeeld betreft niet alleen een praktische vraag (‘had er gemeld moeten worden?’), maar ook een principiële vraag (‘wanneer is de meldplicht precies van toepassing?’). De wet beperkt dit tot levensmiddelen die in de handel worden gebracht. Dat is weliswaar een ruim begrip, maar omvat volgens gezaghebbende bron niet ingrediënten die nog worden verwerkt. (hier is de NVWA het echter niet mee eens, zie kader, red.) Een rechter zal doorgaans met meer afstand dan de NVWA naar dit vraagstuk kijken. Een precedent met betrekking tot dit vraagstuk is er op dit moment nog niet. Een doordachte strategie om met de NVWA in discussie te treden is daarom des te belangrijker.

Auteur: Karin Verzijden, AXON advocaten, kennispartner van VMT

Karin Verzijden

Karin Verzijden

Advocaat Axon Advocaten

Karin is een life sciences advocaat met een focus op functionele voeding en farmaceutische producten. Zij begeleidt bedrijven in de gehele keten bij de introductie van innovaties in de markt. Dit omvat de kwalificatie van nieuwe ingrediënten, het sluiten van R&D- en licentieovereenkomsten met betrekking tot deze producten en het op de markt brengen ervan met gebruik van voedings- en gezondheidsclaims. Zij adviseert daarbij ook wat betreft personalisatie van levensmiddelen en levensstijlinterventies op basis van de verplichtingen voortvloeiende uit de AVG.

Wat betreft voedingsmiddelen is Karin in het bijzonder vertrouwd met zgn. nieuwe levensmiddelen, waaronder nieuwe proteïnen zoals kweekvlees en insecten en producten vervaardigd op basis van Cannabis. Karin assisteert meerdere bedrijven op dit gebied en spreekt hierover regelmatig op nationale en internationale life sciences events, zoals het Future Food Event van VMT, de Dutch Life Sciences Conference, Vitafoods en Food Matters Live.

Karin rapporteert actuele ontwikkelingen op het gebied van het levensmiddelenrecht op haar blog www.FoodHealthLegal.eu.

Axon Advocaten is kennispartner van VMT binnen het kennisgebied Levensmiddelenwetgeving. Axon is een advocatenkantoor geheel gericht op de life sciences, waaronder food & feed.

Beeld: Shutterstock

QA'ers reageren positief op nieuw allergenenbeleid: 'Nu nog een...

Per 1 januari dit jaar is er een nieuw Nederlands allergenenbeleid van toepassing. Producenten hebben tot 1 januari 2026 om etiketten aan te passen....

Beeld: Shutterstock

Industrie over MOAH: 'Richtlijnen NVWA duidelijk, maar Europese...

De minerale oliën MOAH vormen een lastig risico voor de voedingsindustrie. Per 1 januari handhaaft de NVWA anders op MOAH in levensmiddelen door meer...

Beeld: ©NVWA

NVWA: mogelijk libido verhogende stoffen in honingproducten

De NVWA heeft aanwijzingen over libido verhogende stoffen in honing. De producten worden online verkocht als middel voor een beter seksleven. Volgens...

2036938610

Nieuw per 1 april 2024: Reclamecode voor Alcoholvrije Varianten van...

De 'virgin cocktail', of 'mocktail', en het 0.0 (speciaal) biertje zijn niet meer weg te denken van de menukaart. De keuze is reuze voor wie...

Duurzame verpakkingen gebruiken die aan de wetgeving voldoen? Zo doe je dat  

Duurzame verpakkingen gebruiken die aan de wetgeving voldoen? Zo doe...

Op gebied van verpakkingen komen er wetten als de SUP en PPWR op de voedingsindustrie af. Wat is de laatste stand van zaken? Hoe kunnen producenten...

Food Law Event 2024: van NVWA-inspectie en claims tot plantaardige benamingen en harmonisatie

Food Law Event 2024: van NVWA-inspectie en claims tot plantaardige...

Waar vormt Europese wetgeving een rem voor transitie en innovatie en waar liggen de kansen? Wat zijn de speerpunten van het VWS op gebied van...

Misleiding: Europees Parlement wil controlesysteem voor milieuclaims

Misleiding: Europees Parlement wil controlesysteem voor milieuclaims

Het Europees Parlement wil een controlesysteem invoeren voor milieuclaims. Dit om consumenten te beschermen tegen misleidende milieuclaims. Bedrijven...

V.l.n.r.: Sjoerd Hoornweg, Jan Weide

Auditoren over audits: 'Een recall gaat ook ons niet in de koude...

De industrie kijkt op verschillende manieren naar auditoren. Waar sommige met open armen ontvangen worden, zijn andere minder welkom. Maar hoe...